Mỹ lại tham chiến Trung Đông: Ba kịch bản trước mắt

Iran đáp trả

Iran hiểu rõ họ không đủ sức đối đầu trực tiếp với Mỹ. Người Mỹ có khả năng gây thiệt hại to lớn cho đất nước Iran, thậm chí đe dọa sự tồn tại của chế độ hiện tại. Đây luôn là yếu tố tiên quyết đối với chính quyền do Lãnh tụ Tối cao-Đại giáo chủ Iran Ali Khamenei đứng đầu; mọi vấn đề khác đều phụ thuộc vào điều này.

Ba nhà máy hạt nhân của Iran bị máy bay, tàu ngầm Mỹ tấn công bằng bom phá boong-ke, tên lửa hành trình Tomahawk tối 21/6/2025. Đồ họa: The Conversation.

Để đoán phản ứng của Iran, có thể nhìn lại vụ Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump, ám sát Tướng Qassem Soleimani, chỉ huy lực lượng Quds tinh nhuệ của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, vào tháng 1/2020.

Iran tuyên bố sẽ phản ứng mạnh mẽ, nhưng cuối cùng chỉ phóng một loạt tên lửa vào hai căn cứ Mỹ tại Iraq, gây thiệt hại không đáng kể và không có thương vong nào phía Mỹ. Sau động thái mang tính biểu tượng đó, Iran tuyên bố sự việc đã kết thúc.

Phản ứng của Iran trước các cuộc không kích mới của Mỹ có thể cũng đi theo chiều hướng này. Nhiều khả năng họ sẽ không muốn rơi vào thế ăn miếng trả miếng với Mỹ bằng các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở Mỹ trong khu vực.

Tổng thống Trump đã tuyên bố sẽ đáp trả bằng vũ lực: “Iran, kẻ bắt nạt Trung Đông, phải lập tức làm hòa. Nếu không, các cuộc tấn công tiếp theo sẽ còn dữ dội hơn và dễ dàng hơn rất nhiều”.

Câu hỏi quan trọng là Iran còn có thể tiếp tục cuộc chiến này trong bao lâu, điều đó phụ thuộc phần lớn vào số lượng tên lửa đạn đạo và bệ phóng còn lại của họ.

Có nhiều ước tính khác nhau về kho tên lửa của Iran. Trước chiến tranh, Iran được cho là có khoảng 2.000 tên lửa đủ khả năng tấn công Israel. Một số nguồn nói rằng họ đã phóng khoảng 700 quả, số khác cho rằng con số là khoảng 400. Dù con số chính xác là bao nhiêu, thì kho dự trữ đang cạn dần nhanh chóng.

Israel cũng đã phá hủy khoảng một phần ba số bệ phóng tên lửa của Iran. Nếu Israel tiếp tục tiêu diệt toàn bộ số bệ phóng này, khả năng phản công của Iran sẽ bị hạn chế nghiêm trọng.

Một bức ảnh do Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Iran cung cấp cho thấy bên trong cơ sở hạt nhân Fordow của Iran vào năm 2019. Nguồn: EPA.

Iran xuống thang

Trước khi Mỹ can thiệp, Iran từng tuyên bố sẵn sàng đàm phán, với điều kiện Israel phải dừng các cuộc tấn công.

Vì vậy, một khả năng là có thể đạt được thỏa hiệp nào đó, theo đó Israel tuyên bố ngừng bắn, còn Iran và Mỹ nối lại đàm phán về chương trình hạt nhân của Tehran.

Vấn đề là Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu không tin tưởng quá trình đàm phán và tuyên bố sẽ không dừng các hoạt động quân sự cho đến khi toàn bộ cơ sở hạt nhân của Iran bị phá hủy. Ông cũng đang ra lệnh ném bom các trạm xăng dầu và cơ sở khí đốt của Iran nhằm gia tăng sức ép lên chế độ.

Người biểu tình ở Tehran phản đối cuộc không kích của Mỹ tại Iraq khiến Tướng Qassem Soleimani thiệt mạng năm 2020. Ảnh: AP.

Tuy nhiên, chính quyền Iran cho thấy họ rất quyết tâm không chịu mất mặt. Trong cuộc chiến Iran-Iraq những năm 1980, họ từng phải chịu áp lực lớn nhưng vẫn không đầu hàng, đến khi một tên lửa Mỹ bắn nhầm một máy bay dân sự của Iran, giết chết 290 người.

Sau đó, Iran mới chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn do Liên Hợp Quốc làm trung gian. Cuộc chiến đó kéo dài 8 năm và khiến khoảng một triệu người thiệt mạng. Khi Lãnh tụ Tối cao Iran khi đó Ruhollah Khomeini chấp nhận ngừng bắn, ông mô tả hành động đó là “còn tệ hơn cả uống thuốc độc”.

Xét theo tình trạng năng lực quân sự hiện nay, đương kim Lãnh tụ Tối cao Khamenei có thể sẽ chấp nhận đầu hàng để bảo vệ chế độ. Tuy nhiên, đây sẽ là một bước lùi đáng kể, và ông từng rất cứng rắn.

Chế độ hiện tại không được lòng đông đảo người dân, nhưng người dân Iran lại rất yêu nước, dù có thể họ không ủng hộ chính quyền. Rất nhiều người sẽ không chấp nhận bị Mỹ hay Israel sai khiến và sẵn sàng tiếp tục chiến đấu.

Thủ tướng Netanyahu từng nói rằng ông muốn tạo ra điều kiện để người dân Iran nổi dậy lật đổ chính quyền.

Các tòa nhà ở Tel Aviv, Israel bị hư hại sau đợt không kích của Iran. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, cần nhớ rằng đối lập với chế độ chuyên quyền không nhất thiết là dân chủ, có thể là hỗn loạn. Iran có nhiều sắc tộc khác nhau và nếu chế độ hiện tại sụp đổ, sẽ có rất nhiều bất đồng về việc ai sẽ thay thế.

Ở thời điểm này, chính quyền có thể vẫn giữ được sự đoàn kết. Và nếu Lãnh tụ Tối cao Khamenei đột ngột qua đời, hệ thống cầm quyền vẫn có khả năng thay thế ông một cách nhanh chóng.

Dù chưa rõ ai sẽ kế vị, chế độ này đã có nhiều thời gian để chuẩn bị. Những người ở vị trí cao cũng hiểu rằng nếu xảy ra một cuộc tranh giành quyền lực thời kỳ hậu Ali Khamenei, đó mới thực sự là lúc chế độ bị đe dọa.

Mỹ tham chiến giới hạn

Theo một cuộc thăm dò mới của The Economist và YouGov công bố ngày 17/6, có đến 60% người Mỹ phản đối việc tham gia cuộc xung đột giữa Israel và Iran, chỉ 16% ủng hộ. Trong số những người theo đảng Cộng hòa, 53% phản đối hành động quân sự.

Do đó, các cuộc không kích lần này không phải là một động thái được ủng hộ rộng rãi trong dân chúng. Tuy nhiên, nếu đây chỉ là hành động đơn lẻ và thành công trong việc nhanh chóng chấm dứt chiến tranh, Tổng thống Trump có thể sẽ được đa số người Mỹ hoan nghênh.

Người dân Iran đốt cờ Mỹ và Israel trong một cuộc biểu tình phản đối Israel tại Tehran ngày 20/6/2025. Ảnh: EPA.

Nhưng nếu Mỹ phải tiếp tục điều máy bay ném bom hoặc các lợi ích của Mỹ trong khu vực bị tấn công nghiêm trọng, dư luận trong nước có thể sẽ phản ứng tiêu cực hơn.

Một câu hỏi khác là liệu 400 kg uranium được làm giàu đến 60% của Iran có bị phá hủy trong đợt tấn công vừa qua hay không.

Nếu chưa bị tiêu diệt, và tùy vào mức độ thiệt hại của các máy ly tâm, Iran có thể nhanh chóng tái xây dựng chương trình hạt nhân của mình. Hơn nữa, họ sẽ càng có động lực để tiếp tục làm giàu uranium đến mức 90%, tức cấp độ vũ khí, để chế tạo bom hạt nhân.

>>Tàu sân bay lớn nhất của Mỹ áp sát Trung Đông: Dấu hiệu can dự vào chiến sự Israel – Iran?