Nhu cầu vốn đầu tư công vượt xa khả năng thu, TP.HCM tìm cơ chế để cân đối ngân sách

TP Hồ Chí Minh đang đứng trước bài toán lớn về cân đối ngân sách khi nhu cầu vốn đầu tư công giai đoạn 2026-2030 vượt xa khả năng thu. Tại hội nghị về giải pháp huy động nguồn lực ngân sách, lãnh đạo Thành phố và các chuyên gia đã chỉ ra nhiều điểm nghẽn cùng loạt đề xuất mang tính đột phá nhằm tạo nguồn thu bền vững, hướng tới phát triển hạ tầng hiện đại và tăng sức cạnh tranh kinh tế.

Báo cáo tại hội nghị cho thấy, tổng nhu cầu vốn đầu tư công trong giai đoạn 2026-2030 của Thành phố là trên 3.164.942 tỷ đồng; trong đó, tổng nhu cầu vốn mà Thành phố cần cân đối, bố trí từ ngân sách địa phương trên 2.832.974 tỷ đồng để đảm bảo đáp ứng toàn bộ nhu cầu vốn đầu tư công của Thành phố trong giai đoạn 2026-2030.

Thành phố xác định tổng nguồn thu ngân sách (NSNN) của Thành phố dự kiến giai đoạn 2026-2030 là 4.700.596 tỷ đồng, với tốc độ tăng thu bình quân 6,53%/năm, từ các nguồn thu NSNN nội địa 3.527.605 tỷ đồng (bao gồm thu từ khu vực kinh tế 1.765.626 tỷ đồng, thu từ đất đai 843.134 tỷ đồng, thu NSNN nội địa còn lại 918.846 tỷ đồng); thu từ dầu thô 203.800 tỷ đồng; thu xuất nhập khẩu 969.191 tỷ đồng.

Nguồn thu nội địa từ khu vực kinh tế - đặc biệt là doanh nghiệp ngoài quốc doanh và FDI -được kỳ vọng là động lực chính, chiếm 88,5% và tăng khoảng 10%/năm. Đây là tín hiệu tích cực, phản ánh xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tư nhân và đầu tư nước ngoài chất lượng cao. Tuy vậy, nguồn thu từ đất đai - dự kiến tăng gần 4 lần so với giai đoạn trước - vẫn được đánh giá là lĩnh vực nhiều rủi ro, phụ thuộc lớn vào tiến độ pháp lý và thị trường.

Như vậy, so với nhu cầu nguồn vốn và nguồn thu dự kiến, Thành phố sẽ thiếu hụt tài chính khoảng 1.857.854 tỷ đồng, tương đương với khả năng đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư công từ ngân sách địa phương chỉ đạt khoảng 34%. Thách thức này đòi hỏi phải có các giải pháp đột phá, vượt ra khỏi khuôn khổ luật pháp thông thường để huy động các nguồn lực.

Từ những phân tích trên, Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố đề xuất ưu tiên tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp, duy trì đối thoại định kỳ và tạo môi trường kinh doanh thông thoáng để thúc đẩy khu vực tư nhân và FDI mở rộng đầu tư. Cùng với đó, Thành phố cần tiếp tục hoàn thiện hạ tầng công nghiệp để đón dòng vốn mới, tăng khả năng đóng góp ngân sách trong dài hạn.

Với khu vực doanh nghiệp nhà nước, giải pháp thoái vốn và cổ phần hóa được nhấn mạnh là nguồn thu đáng kể, đồng thời tạo điều kiện chuyển giao tài sản sang khu vực tư nhân – nơi có hiệu quả khai thác cao hơn. Viện Nghiên cứu Phát triển đề nghị sử dụng hiệu quả quỹ đất và mặt bằng sản xuất dôi dư từ doanh nghiệp nhà nước để thúc đẩy các dự án hợp tác công tư, phù hợp tinh thần Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.

Để bù đắp thiếu hụt ngân sách, Thành phố được khuyến nghị áp dụng tối đa các cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98, gồm: tăng khả năng vay nợ, thí điểm các loại phí - lệ phí mới, mở rộng nguồn thu và đa dạng hóa hình thức huy động.

Nhìn nhận thêm về thực tại hiện nay, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được cũng cho biết, trong 10 tháng đầu năm, thành phố có những thuận lợi và thách thức đan xen, có thời điểm gặp một số lúng túng, vướng mắc, khó khăn nhất định. Nhưng với quyết tâm chính trị, tinh thần trách nhiệm rất cao, sự đoàn kết, thống nhất, Đảng ủy, Ban Thường vụ Đảng ủy và các cấp ủy cơ sở đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo đạt được nhiều kết quả quan trọng.

Trong đó, thành phố có tổng thu ngân sách nội địa đạt gần 800.000 tỷ đồng, vượt chỉ tiêu được giao.

Mặc dù đạt nhiều kết quả khả quan trong phát triển kinh tế - xã hội, TP.HCM vẫn còn những vấn đề cần tập trung tháo gỡ. Trong đó, tỷ lệ giải ngân đầu tư công của địa phương chưa đạt tiến độ đề ra.

"Thành phố mới giải ngân đầu tư công khoảng 60%, trong khi kế hoạch quý III phải đạt 75% và quý IV đạt 100%. Chúng ta cần mổ xẻ nguyên nhân và đánh giá kết quả của các giải pháp thực hiện thời gian qua", Chủ tịch UBND TP.HCM nói.

Theo lãnh đạo UBND TP.HCM, từ nay đến cuối năm chỉ còn 2 tháng, việc đạt tỷ lệ giải ngân đầu tư công 100% và mục tiêu tăng trưởng 8,5% GRDP là nhiệm vụ rất khó khăn. Nếu không có các giải pháp quyết liệt cùng sự quyết tâm, TP.HCM sẽ không thể đạt mục tiêu này.

Để hoàn thành nhiệm vụ thu ngân sách trong những năm tới, Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Dũng đề nghị các cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan thu phải hỗ trợ tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp trong nước và nước ngoài tìm hiểu cơ hội đầu tư tại Thành phố. Đồng thời thực hiện các nhiệm vụ quan trọng của Thành phố, đó là đầu tư công hiệu quả để tạo nguồn lực thúc đẩy đầu tư của xã hội phục vụ sự phát triển của Thành phố.

Phó Chủ tịch Nguyễn Văn Dũng rất mong các ngành chủ lực của Thành phố tiếp tục nỗ lực thực hiện tốt công việc của năm 2025. Trong đó, Thuế Thành phố tiếp tục rà soát các nguồn thu, các sắc thuế để thu đảm bảo quy định và để tạo động lực cho doanh nghiệp phát triển; phối hợp chặt chẽ với Sở Nông nghiệp và Môi trường hoàn thành nguồn thu từ đất. Bên cạnh đó, tập trung thúc đẩy giải ngân đầu tư công trong thời gian còn lại của năm để hoàn thành mục tiêu được Chính phủ giao.