Ngân hàng Nhà nước bán USD: Thị trường chứng khoán rung chuyển ra sao?

Trong số phát sóng ngày 29/8 của chương trình “Đón gió đông” do CTCP Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) sản xuất, ông Trần Đức Anh – Giám đốc Phân tích Kinh tế vĩ mô và Chiến lược thị trường KBSV - đã phân tích tác động của việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) can thiệp tỷ giá thông qua bán USD kỳ hạn đến thị trường chứng khoán.

Theo đánh giá của ông Trần Đức Anh, mục tiêu trực tiếp của động thái này là nhằm cung ứng USD cho thị trường để kiểm soát áp lực tăng tỷ giá. Ông cho biết, trong những năm trước, khi tỷ giá chỉ cần tăng khoảng 3%, NHNN đã thường có động thái can thiệp thông qua các công cụ như hút tín phiếu, bán dự trữ ngoại hối hoặc điều chỉnh lãi suất điều hành.

Theo tổng hợp và thống kê từ người viết, tính đến ngày 29/8, ngay trước kỳ nghỉ lễ Quốc khánh 2/9, tỷ giá trung tâm do NHNN công bố đạt 25.240 VND/USD, tăng 905 đồng so với cuối năm 2024, tương đương mức tăng 3,72%. So với đầu tháng 8, tỷ giá trung tâm giảm nhẹ 9 đồng, tương đương mức biến động âm 0,04%. Trong khi đó, tỷ giá giao dịch trên thị trường liên ngân hàng cùng ngày ghi nhận ở mức 26.345 VND/USD, tăng 860 đồng so với cuối năm 2024 (tương đương 3,37%) và tăng 125 đồng so với đầu tháng (tương đương 0,48%).

So với phiên ngày 22/8, tức cuối tuần trước đó, tỷ giá trung tâm giảm 58 đồng, còn tỷ giá liên ngân hàng tăng nhẹ 15 đồng. Diễn biến này được xem là phản ứng ban đầu của thị trường ngay sau khi NHNN công bố và triển khai biện pháp bán USD kỳ hạn.

Diễn biến tỷ giá USD/VND và chỉ số DXY từ đầu năm 2025 đến cuối tháng 8. Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Ngân hàng Nhà nước, Hội Nghiên cứu Thị trường Liên ngân hàng (VIRA).

Chênh lệch (spread) giữa tỷ giá liên ngân hàng và tỷ giá thị trường tự do (hay tỷ giá chợ đen) cuối tháng 8 dao động 290-360 VND/USD, cao hơn khoảng 100 VND/USD so với mức 244-254 VND/USD ngày 31/7. Theo tổng hợp của người viết, mức chênh lệch mở rộng phản ánh tình trạng nhu cầu USD từ khu vực dân cư và doanh nghiệp (thị trường 1) vượt quá khả năng cung ứng của hệ thống ngân hàng. Các nguồn cung ngoại tệ từ FDI, FII, xuất khẩu và kiều hối chưa đủ mạnh để cân bằng cung cầu.

Ông Trần Đức Anh cho rằng, trong năm 2025, NHNN đã lựa chọn trì hoãn hành động can thiệp nhằm ưu tiên giữ mặt bằng lãi suất thấp để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Chỉ đến khi tỷ giá tăng gần 4%, NHNN mới quyết định bán USD từ dự trữ ngoại hối, nhưng dưới hình thức bán kỳ hạn thay vì giao ngay. Việc lựa chọn công cụ này được lý giải nhằm tránh rút thanh khoản VND khỏi hệ thống ngay lập tức.

Về nguyên nhân dẫn đến biến động tỷ giá, ông Trần Đức Anh chỉ ra hai yếu tố chính. Thứ nhất là chính sách tiền tệ nới lỏng đang được duy trì nhằm thúc đẩy tăng trưởng tín dụng, từ đó gây áp lực giảm giá lên đồng nội tệ. Thứ hai là những lo ngại liên quan đến vấn đề thuế quan. Ông cho rằng các yếu tố này đã ảnh hưởng đến tâm lý của nhà đầu tư nước ngoài, thể hiện qua hoạt động bán ròng liên tục của khối ngoại trong vài tuần gần đây.

NHNN đã bán 1,5 tỷ USD kỳ hạn trong hai phiên 25 và 26/8

Theo thông tin từ ông Trần Đức Anh, NHNN đã thực hiện bán USD kỳ hạn trong hai ngày 25 và 26/8, với tổng giá trị đạt 1,5 tỷ USD. Hình thức giao dịch là hợp đồng kỳ hạn (forward) có thời hạn 180 ngày, đồng nghĩa với việc lượng ngoại tệ thực tế chỉ được chuyển giao sau sáu tháng kể từ thời điểm ký kết. Như vậy, hiện tại, NHNN mới chỉ đưa ra cam kết bán, chưa có dòng USD thực chảy vào hệ thống ngân hàng.

Mức tỷ giá bán được ấn định là 26.550 VND/USD, tương đương mức tăng khoảng 5% so với tỷ giá trung tâm. Chuyên gia KBSV nhận định rằng đây là mức trần định hướng mà NHNN sử dụng làm giới hạn điều tiết, phản ánh mục tiêu kiểm soát không để tỷ giá USD/VND vượt ngưỡng này trong điều kiện bình thường. Giao dịch bán USD kỳ hạn được NHNN áp dụng có điều kiện, chỉ dành cho các ngân hàng thương mại có trạng thái ngoại tệ âm. Ngoài ra, hợp đồng forward được thiết kế dưới dạng có thể hủy ngang, cho phép NHNN linh hoạt điều chỉnh can thiệp tùy theo diễn biến thực tế của thị trường ngoại hối.

Ông Trần Đức Anh cũng cho biết lý do NHNN không lựa chọn hình thức bán giao ngay là do quy mô dự trữ ngoại hối hiện nay không đạt ngưỡng an toàn theo khuyến nghị quốc tế. Cụ thể, ông dẫn thông tin cho biết dự trữ ngoại hối của Việt Nam vào đầu năm 2025 ở mức dưới 80 tỷ USD, trong khi tiêu chuẩn của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) yêu cầu cần duy trì tối thiểu tương đương ba tháng nhập khẩu, tức khoảng hơn 100 tỷ USD.

Dựa trên dữ liệu từ người viết tổng hợp từ báo cáo dự trữ ngoại hối toàn cầu do Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) công bố vào trung tuần tháng 7, dự trữ ngoại hối của Việt Nam tính đến hết tháng 5/2025 đạt 79,75 tỷ USD, giảm nhẹ so với mức 80,1 tỷ USD trong tháng 4 và thấp hơn đáng kể so với khoảng 88-89 tỷ USD ghi nhận vào đầu năm. Với quy mô như vậy, mức dự trữ hiện tại tương đương khoảng hơn hai tháng nhập khẩu hàng hóa, chưa đạt tiêu chuẩn tối thiểu ba tháng theo khuyến nghị của IMF.

Diễn biến dự trữ ngoại hối của Việt Nam từ tháng 01/2024 đến tháng 05/2025. Nguồn: Tác giả tổng hợp từ dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Trong bối cảnh đó, theo ông Đức Anh, việc NHNN lựa chọn công cụ bán USD kỳ hạn thay vì bán giao ngay là phù hợp với mục tiêu điều hành song song: vừa định hướng ổn định tỷ giá, vừa hạn chế tác động tiêu cực đến thanh khoản nội tệ. Việc sử dụng hình thức forward cho phép NHNN can thiệp vào tỷ giá mà không làm suy giảm ngay lập tức quy mô dự trữ ngoại hối của quốc gia.

Chứng khoán điều chỉnh sau động thái bán USD kỳ hạn của NHNN

Theo chuyên gia, thị trường chứng khoán thường có xu hướng điều chỉnh khi NHNN thực hiện các biện pháp can thiệp để ổn định tỷ giá.

Nguyên nhân là do kỳ vọng lạm phát gia tăng và khả năng mặt bằng lãi suất bị điều chỉnh. Ông dẫn trường hợp vào tháng 9/2022, khi tỷ giá USD/VND tăng khoảng 3,9% và NHNN bán dự trữ ngoại hối theo hình thức giao ngay.

Trong giai đoạn đó, lãi suất huy động từng có thời điểm lên tới 8–10%, còn thị trường chứng khoán ghi nhận mức giảm sâu. Ông cũng lưu ý rằng tâm lý thị trường thời điểm đó còn chịu ảnh hưởng tiêu cực từ các sự kiện liên quan đến Tập đoàn Vạn Thịnh Phát.

Diễn biến lãi suất huy động và VN-Index từ năm 2022 đến giữa 2023 dưới tác động của các đợt can thiệp tỷ giá thông qua bán USD từ dự trữ ngoại hối của NHNN. Nguồn: KBSV – Chương trình “Gió Đông” (số phát sóng ngày 29/8).

Tuy nhiên, ông Trần Đức Anh cho rằng bối cảnh hiện tại có nhiều điểm khác biệt so với năm 2022. Cụ thể, NHNN lựa chọn bán USD theo hình thức kỳ hạn (forward) thay vì giao ngay (spot).

Bên cạnh đó, tỷ giá đã có dấu hiệu ổn định trở lại sau khi biện pháp can thiệp được công bố. Theo đánh giá của ông, khả năng tái diễn kịch bản năm 2022 là thấp trong điều kiện hiện nay.

Ông cũng nhận định rằng NHNN vẫn còn dư địa chính sách để ổn định tỷ giá mà không cần gây áp lực lên mặt bằng lãi suất. Dù vậy, ông cảnh báo rằng nếu tỷ giá tiếp tục biến động theo chiều hướng tiêu cực, cần có những cập nhật và điều chỉnh dự báo phù hợp hơn với thực tế.

Theo thống kê từ người viết, thị trường chứng khoán trong tuần giao dịch từ ngày 22 đến 29/8 ghi nhận nhiều biến động đan xen về điểm số và thanh khoản. Trong phiên 22/8, trùng với thời điểm NHNN công bố bán USD kỳ hạn, chỉ số VN-Index giảm 42,53 điểm, xuống còn 1.645,47 điểm. Thanh khoản toàn thị trường vượt 68.000 tỷ đồng, trong khi áp lực bán gia tăng mạnh tại nhóm cổ phiếu ngân hàng và bất động sản. Khối nhà đầu tư nước ngoài bán ròng hơn 1.500 tỷ đồng.

Trong phiên 25/8, đà giảm tiếp diễn khi VN-Index mất thêm 31,44 điểm, lùi về 1.614,03 điểm. Thanh khoản khớp lệnh toàn thị trường giảm 18,7% so với mức trung bình 20 phiên gần nhất. Khối ngoại tiếp tục bán ròng với giá trị hơn 1.700 tỷ đồng.

Đến phiên 26/8, thị trường phục hồi mạnh khi chỉ số tăng 53,6 điểm, lên 1.667,63 điểm. Lực cầu lan tỏa trên diện rộng với 299 mã tăng giá. Tính chung tuần từ ngày 22 đến 29/8, VN-Index tăng 36,7 điểm, lên mức 1.682,2 điểm. Nhóm cổ phiếu chứng khoán đóng vai trò dẫn dắt nhịp hồi phục, trong khi nhóm ngân hàng ghi nhận diễn biến phân hóa. Thanh khoản bình quân tuần giảm gần 29% so với tuần trước trong bối cảnh cận kề kỳ nghỉ lễ Quốc khánh 2/9.