Nghề kỳ lạ ở Trung Quốc

Theo The New York Times, SEG Plaza - một trong những tòa nhà chọc trời cao nhất ở Thâm Quyến (Trung Quốc) với khoảng 70 tầng và hàng nghìn đơn vị thuê là điểm đến quen thuộc của hàng loạt tài xế giao đồ ăn. Vào giờ cao điểm buổi trưa, thời gian chờ thang máy có thể kéo dài tới 30 phút, trở thành “ác mộng” khi họ phải xử lý càng nhiều đơn hàng càng tốt.

Giải pháp nảy sinh từ chính nhu cầu đó: những người như Li Linxing, 16 tuổi, xuất hiện như mắt xích cuối cùng trong chuỗi giao hàng.

Một ngày tháng 8 gần giờ trưa, Li Linxing đứng trước cửa SEG Plaza, dõi theo dòng xe giao hàng chạy ngang qua. Khi một tài xế dừng lại, anh giơ tay và hét lớn: “Giao hàng!”. Không rời khỏi xe, người tài xế đưa cho anh túi đồ ăn, đọc địa chỉ, quét mã QR trên thẻ đeo cổ của Li và trả 2 nhân dân tệ. Toàn bộ quá trình chỉ mất vài giây trước khi tài xế phóng đi xử lý đơn tiếp theo.

Phần việc còn lại thuộc về Li Linxing: chen vào thang máy cùng hàng chục người khác - đa số cũng là “người chạy việc” như anh để giao đến tay nhân viên văn phòng. Công việc lặp lại từ trưa đến tối, có khi kéo dài tới 20 giờ.

Mô hình này được ví như “một nền kinh tế gig bên trong nền kinh tế gig” thể hiện rõ tinh thần khởi nghiệp và thích nghi của Thâm Quyến, thành phố 18 triệu dân đi đầu trong cải cách thị trường của Trung Quốc. Hàng chục người chạy việc tụ tập mỗi ngày bên ngoài SEG Plaza, không hợp đồng, không ràng buộc chỉ đơn giản là đáp ứng nhu cầu tức thời.

Li Linxing đến với công việc này chỉ vài tuần trước theo lời khuyên của chú - một tài xế giao hàng. “Ban đầu tôi chỉ định xem họ làm việc thế nào, rồi cuối cùng tôi tự đi giao hàng luôn”, anh kể. Công việc tuy vất vả, đứng nắng từ 10 giờ sáng đến 8 giờ tối, di chuyển trong “mê cung” thang máy nhưng đổi lại là tiền công xứng đáng.

Thu nhập trung bình khoảng 100 nhân dân tệ mỗi ngày, thấp hơn đáng kể so với mức lương khoảng 260 tệ/ngày của lao động tư nhân ở Thâm Quyến. Với tài xế giao hàng, khoản hoa hồng 2 tệ cho “mắt xích cuối” không hề nhỏ, vì giúp họ tiết kiệm thời gian để nhận thêm đơn. Với thanh thiếu niên hay người nghỉ hưu, đây cũng là khoản thu nhập thêm đáng kể.

Để tối ưu hiệu quả, nhiều người đã “chuyên nghiệp hóa” công việc này: đợi đủ 6 - 7 đơn mới lên tầng, hoặc tranh thủ bấm sẵn thang máy để tiết kiệm vài giây mỗi chuyến.

Câu chuyện của những “tay giao hàng” đặc biệt

Một người chạy việc tên Zhou, từng làm việc trong căng tin trước khi nghỉ hưu ở tuổi 50, nói rằng bà làm công việc này để “tập thể dục” và không bị nhàn rỗi ở nhà. Bà nhận đơn đều đặn mỗi ngày, trong khi “ngôi sao” của đội ngũ chạy việc là Shao Ziyou và vợ anh - những người chiếm vị trí đắc địa trước SEG Plaza.

Shao từng kinh doanh bảng mạch điện tử trong chợ công nghệ dưới chân tòa nhà. Khoảng 7 - 8 năm trước, anh bắt đầu giao đồ ăn tình cờ sau khi nghe tài xế than phiền về cấu trúc phức tạp của SEG Plaza. Lần đầu tiên, anh nhận được 3 tệ - giá một chai nước để giúp giao hàng.

Đến năm 2020, khi đại dịch COVID-19 khiến thị trường điện tử ngưng trệ, vợ chồng Shao chuyển sang giao hàng toàn thời gian. Sự phụ thuộc gia tăng vào dịch vụ giao đồ ăn đã giúp công việc này bùng nổ. Nhiều người nghỉ hưu, nhân viên vệ sinh cũng tranh thủ tham gia sau giờ làm, kéo theo cạnh tranh gay gắt và giá dịch vụ giảm từ 2,5 tệ xuống còn 2 tệ mỗi lần giao.

Hiện tại, vợ chồng Shao giao 600 - 700 đơn mỗi ngày, và mô hình “mắt xích cuối” này không chỉ dừng ở SEG Plaza mà còn lan sang các tòa nhà lân cận.

Từ một sáng kiến ngẫu hứng để tiết kiệm thời gian, những người như Li Linxing hay Shao Ziyou đã hình thành nên một tầng lớp lao động đặc biệt - những người làm việc trong nền kinh tế gig bên trong chính nền kinh tế gig. Ở một thành phố năng động như Thâm Quyến, chỉ cần có nhu cầu, sẽ luôn có người sẵn sàng đáp ứng và biến điều đó thành cơ hội sinh kế.