Đây là một trong những trường đại học lâu đời nhất Việt Nam, "lọt lòng" từ năm 1908.
Đại học Sài Gòn được xây dựng vào năm 1908 theo sáng kiến của một thương nhân người Hoa là ông Tạ Mã Điền (tục danh là Má Chín Dảnh), với tên gọi ban đầu là trường Trung học Pháp - Hoa (tên tiếng Pháp là Lycée Franco - Chinois), dành riêng cho con em Hoa kiều tại Việt Nam.
Kiến trúc của Đại học Sài Gòn mang màu sắc cổ điển, pha trộn giữa văn hoá phương Tây và Trung Hoa, nổi bật với kết cấu gỗ đối xứng, cửa sổ mái vòm đặc trưng cho phong cách Pháp.
Ngoài tiếng Trung Quốc, học sinh trường Trung học Pháp - Hoa còn được học thêm cả tiếng Pháp, vì thế những người tốt nghiệp trường Pháp - Hoa thời đó rất có vị thế trong xã hội, nổi tiếng khắp Nam kỳ lục tỉnh trong lĩnh vực thương mại và thông dịch vì thông thạo ba thứ tiếng Trung, Pháp, Việt.
Sau một thời gian ngắn tồn tại với cái tên Lycée Franco- Chinois, trường được đổi và mang tên mới là Học viện Bác Ái. Học viện có quy mô 20 lớp, mỗi lớp có 40 sinh viên.
Những học sinh tốt nghiệp trường Pháp - Hoa thường được gọi với cái tên là "mái chín". Trong một số tác phẩm của nhà văn Hồ Biểu Chánh và Bình Nguyên Lộc có nhắc đến những nhân vật này. "Mái chín" được biến thể ngữ âm từ chữ "má chín".
Cuốn "Tự vị tiếng Việt miền Nam" của Vương Hồng Sển giải thích "mái chín" (thời Pháp thuộc), sau đó gọi theo tiếng Việt là "mãi biện", nghĩa là người thay mặt hãng buôn lớn để làm môi giới, giao thiệp với khách hàng, dùng trong hoạt động thương mại.
Suốt thời kỳ Pháp thuộc, trường Trung học Pháp - Hoa chỉ dành cho con em người Hoa. Năm 1957, sau khi đổi tên thành Học viện Bác Ái, trường trở thành trường liên cấp gồm mẫu giáo, tiểu học và trung học, bắt đầu nhận học sinh người Việt.
Năm 1975, Học viện Bác Ái trở thành trở thành Cao đẳng Sư phạm TP. HCM. Năm 2007, trường chính thức được nâng cấp thành Đại học Sài Gòn và là cơ sở giáo dục đại học công lập trực thuộc UBND TP. HCM.
Trường đào tạo các lĩnh vực: kinh tế - kỹ thuật; văn hoá - xã hội; chính trị - nghệ thuật; và sư phạm. Trong đó, nổi bật là lĩnh vực sư phạm với nhiệm vụ cung cấp nguồn nhân lực ngành sư phạm cho TP. HCM và các tỉnh phía Nam.
Giống như nhiều ngôi trường cổ khác, các tòa nhà của Đại học cũng được sơn theo tông màu vàng cổ điển, với những cánh cửa có phần mái vòm uốn cao. Phía trên các tòa nhà đều được trang trí, chạm khắc các hoa văn cổ điển.
Khi bước vào trường, sinh viên lập tức cảm thấy dễ chịu, mát mẻ. Bởi các dãy hàng lang đều được thiết kế rộng rãi, sâu hun hút. Ngoài ra, các phòng học đều có cửa sổ to và thoáng đãng. Trong lớp, giáo viên có thể giảng dạy, bên ngoài sinh viên ngồi ôn lại bài mà vẫn không bị ồn.
Hiện nay, với kiến trúc độc đáo, trường thu hút rất nhiều du khách nước ngoài đến tham quan, chụp ảnh và là địa điểm ghi hình lý tưởng. Đặc biệt, Đại học Sài Gòn từng là bối cảnh chính của 2 MV nổi tiếng là “Em Gái Mưa” của ca sĩ Hương Tràm và “Dành Cả Thanh Xuân Để Yêu Ai Đó” của ca sĩ Thủy Tiên.