Người đàn ông giàu nhất thế giới, tài sản cá nhân vượt cả ngân khố quốc gia
Đế chế La Mã rộng lớn từng vận hành bằng quyền lực của một người đàn ông nắm trong tay cả kho báu Ai Cập – vùng đất giàu có bậc nhất Địa Trung Hải.
Tài sản của một Hoàng đế đủ sức “nuôi” cả đế chế
Trong lịch sử La Mã, ít nhân vật nào có quyền lực và tầm ảnh hưởng vượt qua Augustus Caesar, vị hoàng đế đầu tiên, người đặt nền móng cho thời kỳ Pax Romana kéo dài hơn 200 năm. Nhưng bên cạnh vai trò chính trị, Augustus còn nổi tiếng vì quy mô tài sản khổng lồ của mình.
Năm 30 TCN, Augustus lên ngôi sau chuỗi biến cố chính trị và chiến tranh, nhưng điều làm ông khác biệt nằm ở khả năng biến chinh phạt thành nguồn lực bền vững cho chính quyền mới của mình. Sau khi đánh bại Cleopatra và Marcus Antonius, Augustus tiếp quản Ai Cập. Điều đặc biệt là ông không biến Ai Cập thành một tỉnh của Thượng viện, mà đặt vùng đất này vào diện patrimonium, tức tài sản cá nhân của Hoàng đế. Đây là trường hợp hiếm hoi trong lịch sử La Mã khi một quốc gia giàu có trở thành “tư hữu” của một cá nhân.
Ai Cập khi đó là trung tâm nông sản phì nhiêu nhất Địa Trung Hải, đóng vai trò sống còn đối với nguồn lương thực của La Mã. Kiểm soát nguồn thuế và dòng chảy ngũ cốc từ Ai Cập tương đương kiểm soát mạch máu kinh tế của đế chế.
Không ngạc nhiên khi nhiều nhà nghiên cứu hiện đại xem đây là một phần then chốt giúp Augustus sở hữu khối tài sản “khó hình dung” bằng tiêu chuẩn ngày nay.
Khối tài sản tương đương 4.6 nghìn tỷ USD
Trong danh sách “Những người giàu nhất mọi thời đại” do Money.com tổng hợp, Augustus được ước tính sở hữu tài sản quy đổi khoảng 4,6 nghìn tỷ USD theo giá trị hiện đại. Đây không phải con số chính thức, mà là ước tính dựa trên tỷ trọng nền kinh tế La Mã so với phần Augustus trực tiếp kiểm soát.
Dù con số gây tranh luận, nó cho thấy một thực tế được giới sử học đồng thuận: Augustus giàu đến mức khó so sánh bằng chuẩn mực hiện nay. Một số nhà sử học thậm chí ước tính ông kiểm soát tới khoảng 1/5 nền kinh tế La Mã. Đây là tỷ lệ mà không tỷ phú hiện đại nào chạm tới.
Người dùng tài sản để “mua sự ổn định” cho cả đế chế
Không chỉ sở hữu, Augustus còn được biết đến với cách ông chi tiêu và đầu tư tài sản của mình. Trong văn bản Res Gestae Divi Augusti - bản ghi chép chính thức về thành tựu của Hoàng đế - Augustus liệt kê chi tiết số tiền ông tự bỏ ra để: phân phát lương thực cho người dân La Mã, thưởng vàng cho quân đội, tài trợ các cuộc thi, đấu trường, xây dựng, trùng tu hàng loạt công trình công cộng... Tất cả đều cho thấy ông chuyển quyền lực tài chính thành công cụ ổn định xã hội và quân sự
Britannica ghi nhận: tài sản của Augustus giúp ông “mua” sự bền vững cho đế chế, đặc biệt trong giai đoạn chuyển giao hỗn loạn sau cái chết của Julius Caesar. Rome lúc đó không chỉ cần một nhà lãnh đạo mạnh mẽ, mà còn cần một người đủ giàu để dập tắt khủng hoảng bằng tiền thật. Augustus là người làm được điều đó.
Augustus cũng rất chú trọng đến việc xây dựng hình ảnh: ông mô tả mình là “người khôi phục Cộng hòa”, nhưng quyền lực thực tế nằm trong tay ông. Việc phân biệt rõ ràng giữa “tài sản cá nhân” và “tài sản hoàng gia” là điều các nhà sử học thảo luận lâu nay, vì trong thực tế đế chế và hoàng đế có sự chồng lấn quyền sở hữu rất lớn. Đây cũng là thực tế khiến việc đánh giá “giàu có” theo tiêu chuẩn hiện đại trở nên phức tạp.
Di sản của vị hoàng đế giàu nhất La Mã
Augustus không phải nhân vật huyền thoại như Croesus hay Solomon, tài sản và ảnh hưởng của ông được ghi chép khá rõ ràng trong sử liệu. Di sản ông để lại trải dài từ chính trị, kiến trúc, an ninh, đến hệ thống tài chính La Mã.
Điểm khiến câu chuyện về Augustus hấp dẫn hơn bất kỳ con số nào là cách ông dùng tài sản để đổi lấy ổn định chính trị lâu dài. Thay vì chia sẻ tài nguyên như một ông hoàng phô trương của cải, Augustus cấu trúc lại hệ thống thu thuế, đầu tư vào cơ sở hạ tầng và dựng lên những thể chế khiến triều đại ông tiếp tục hưng thịnh cả sau khi ông mất. Đó là lý do khiến tên ông gắn liền với giai đoạn “Pax Romana” - thời bình và thịnh vượng, ít nhất ở phạm vi trung tâm Đế chế - và là lý do vì sao các học giả vẫn tranh luận về vai trò của ông trong lịch sử tài chính và chính trị.
Nếu câu hỏi “ông giàu bao nhiêu” vẫn còn gây tranh cãi, thì một điều hầu như không ai phủ nhận: Augustus là một trong những cá nhân có ảnh hưởng kinh tế lớn nhất từng tồn tại, và có lẽ là người giàu nhất thời cổ đại có dữ liệu rõ ràng nhất.
