Nguyên nhân nào khiến giá vàng như 'lên đồng', bỏ qua mọi dự báo?

Giá vàng toàn cầu đang có một năm bứt phá lịch sử, tăng xấp xỉ 47% từ đầu 2025 và tiến sát mốc tăng 50%, theo số liệu thị trường quốc tế. Mức tăng này được hỗ trợ mạnh bởi dòng vốn ETF quay trở lại sau giai đoạn rút lui kéo dài, cùng đà mua ròng quy mô lớn của các ngân hàng trung ương, hai yếu tố được Deutsche Bank ví như “những kẻ săn mồi hung hãn” trên thị trường kim loại quý.

Theo World Gold Council (WGC), nửa đầu năm 2025 chứng kiến dòng vốn ETF vàng mạnh nhất kể từ 2020, đưa tổng tài sản quản lý (AUM) lên kỷ lục khoảng 407 tỷ USD. Lượng vàng nắm giữ trong các quỹ cũng đạt 3.692 tấn, chỉ thấp hơn đỉnh năm 2020 khoảng 6%.

Chuyên gia Michael Hsueh của Deutsche Bank cho biết, ảnh hưởng của dòng ETF đến giá vàng hiện cao hơn khoảng 50% so với giai đoạn 2021-2024, nhờ tâm lý “trú ẩn an toàn” của nhà đầu tư. Tuy nhiên, kiểm định Granger causality của ngân hàng này cho thấy biến động giá vẫn là yếu tố dẫn dắt dòng ETF, chứ không phải ngược lại.

Song song với ETF, các ngân hàng trung ương vẫn duy trì mua ròng trên 1.000 tấn vàng mỗi năm, một trong những chu kỳ mua mạnh nhất lịch sử hiện đại. Riêng quý I/2025, các ngân hàng trung ương toàn cầu đã bổ sung 244 tấn vàng vào dự trữ, theo WGC.

Đáng chú ý, lực mua này ít bị chi phối bởi biến động giá, thể hiện mục tiêu dài hạn về an toàn tài chính và đa dạng hóa dự trữ ngoại hối. Sự kết hợp giữa mua sắm “bất chấp giá” của giới chính thức và dòng vốn ETF hồi sinh được cho là nguyên nhân khiến vàng vượt xa mọi mô hình dự báo trong năm nay.

Ở chiều cung, vàng tái chế là yếu tố thường đóng vai trò “phanh xe” khi giá tăng lại thấp hơn dự báo. Deutsche Bank ước tính sản lượng tái chế nửa đầu năm 2025 (tính theo tốc độ hàng năm) chỉ đạt 1.392 tấn, thấp hơn đường xu hướng lịch sử, làm suy yếu tác động kìm hãm giá.

Trong khi đó, nhu cầu vàng trang sức vẫn duy trì tính “nhạy cảm giá” truyền thống: co lại khi giá tăng. Ngược lại, nhu cầu vàng miếng, đồng xu và quỹ ETF lại giữ ổn định hoặc tăng, tạo nên cấu trúc cầu lệch hẳn về đầu tư và tích trữ.

Phân tích của Deutsche Bank cho thấy, lợi suất trái phiếu Kho bạc Mỹ hiện là biến số có ảnh hưởng lớn nhất đến giá vàng, thay thế vai trò của đồng USD trong các chu kỳ trước. Đà tăng gần đây diễn ra giữa lúc chính phủ Mỹ rơi vào tình trạng shutdown và thị trường lo ngại Fed “bay mù” do thiếu dữ liệu kinh tế. Sự bất ổn này càng khiến vàng và các kim loại quý khác trở thành nơi trú ẩn an toàn.

Ông Max Baecker, Tổng giám đốc American Hartford Gold, nhận định: “Đây là một trong những cú chạy nước rút mạnh nhất trong lịch sử vàng hiện đại, với mức tăng gần 50% từ đầu năm.” Ông dự báo xu hướng này có thể kéo dài đến năm 2026, khi các yếu tố hỗ trợ vẫn còn nguyên: chi tiêu chính phủ cao, tăng trưởng chậm lại, và Fed phát tín hiệu cắt giảm lãi suất. “Bối cảnh dài hạn hiện tại vẫn rất thân thiện với vàng”, ông nói thêm.

Giá vàng năm 2025 phản ánh sự hội tụ hiếm có giữa yếu tố đầu tư, chính sách và tâm lý trú ẩn. Khi dòng tiền ETF và ngân hàng trung ương cùng song hành, mọi mô hình truyền thống dường như bị “phá vỡ”. Với lợi suất thực giảm và nhu cầu phòng thủ gia tăng, giới phân tích cho rằng vàng có thể giữ được quỹ đạo tăng bền vững ít nhất đến 2026 trừ khi thị trường toàn cầu đảo chiều mạnh mẽ.