Phát hiện công trình được xây dựng từ 3.000 năm trước, thể tích ngang 1.500 bể bơi Olympic, cần ít nhất 1.000 người đào bới trong nhiều năm
Nhóm nghiên cứu tiếp tục phân tích nhằm tái dựng toàn bộ chức năng của “vũ trụ đồ” này.
Các nhà khảo cổ Mỹ công bố trên tạp chí Science Advances kết quả nghiên cứu về di chỉ Aguada Fénix tại bang Tabasco của Mexico - một công trình kiến trúc cổ đại rộng lớn, được xây dựng từ khoảng 3.000 năm trước.
Kết quả phân tích cho thấy Aguada Fénix là một vũ trụ đồ - bản đồ hình học mô tả trật tự vũ trụ, phản ánh hiểu biết thiên văn và cách tổ chức xã hội của người Maya sơ khai.
Vào năm 2020, các nhà khảo cổ phát hiện một hố hình chữ thập khổng lồ ẩn dưới lớp rừng rậm. Đây chỉ là một trong số nhiều hố hình chữ thập nằm xen kẽ và được kết nối bằng các kênh đào. Tổng thể tích của các hố vượt 3,8 triệu m³, lớn hơn 1,5 lần kim tự tháp Giza, tương đương hơn 1.500 bể bơi Olympic.
Nhóm nghiên cứu từ Đại học Arizona sử dụng công nghệ laser từ trên không để khảo sát toàn bộ khu vực. Kết quả cho thấy các hố chữ thập mang sắc tố màu tương ứng với bốn hướng chính: azurite xanh lam đánh dấu hướng Bắc; hoàng thổ vàng đánh dấu hướng Nam; đá khổng tước (malachite) xanh lá đánh dấu hướng Đông; vỏ sò ngọc trai đánh dấu hướng Tây. Bố cục này được nhận định là hệ quy chiếu không gian thể hiện thế giới quan của cư dân Maya thời kỳ đầu.
Nghiên cứu cũng cho thấy vai trò quan trọng của nước trong đời sống và tín ngưỡng của người Maya sơ khai. Các con đập, kênh đào và màu sắc xanh lam, xanh lục, cùng vỏ sò và đồ cúng bằng đá phản ánh ý nghĩa biểu tượng của nước, vừa phục vụ nhu cầu thực tế vừa mang giá trị nghi lễ.
Một điểm đáng chú ý là công trình này được xây dựng bởi cộng đồng phi cấp bậc. Không có bằng chứng nào về nơi ở, cung điện hoặc tầng lớp thống trị trung ương liên quan đến các công trình Maya sau này.
Với quy mô khổng lồ, các nhà khảo cổ ước tính cần ít nhất 1.000 người đào bới và san lấp nền đá trong nhiều năm để hoàn thành bản đồ vũ trụ. Những cư dân này tham gia tự nguyện, tạo không gian cho cộng đồng quan sát thiên văn, chia sẻ kiến thức về lịch, đồng thời phục vụ các mục đích thương mại, giao lưu và nghi lễ thiêng liêng.
Bên cạnh các màu sắc, các nhà khảo cổ còn phát hiện nhiều tác phẩm điêu khắc bằng ngọc bích, chủ yếu là hình động vật, phản ánh trải nghiệm tự nhiên của cư dân.
Tiến sĩ Doyle cho biết việc tiếp tục khai quật sẽ giúp làm rõ sự chênh lệch về tích lũy tài sản và ảnh hưởng trong xã hội Maya sơ kỳ, từ đó mở rộng hiểu biết về cấu trúc cộng đồng và đời sống văn hóa của họ.
