Phật viện lớn nhất Đông Nam Á hơn 600 năm tuổi tại Việt Nam chuẩn bị được quy hoạch và phục dựng
Minh chứng lịch sử của nền văn hoá Chămpa còn sót lại đang bị xuống cấp trầm trọng khiến nhiều người tiếc nuối.
Phật viện Đồng Dương là một trong những tu viện Phật giáo của vương quốc Chămpa xưa, nằm ở làng Đồng Dương, xã Bình Định Bắc, huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
Theo các nhà nghiên cứu, Phật viện Đồng Dương tồn tại gần 600 năm (từ năm 875 đến sau năm 1301). Phật viện Đồng Dương thuộc vào hàng tu viện lớn nhất ở khu vực Đông Nam Á thời bấy giờ. Tính chất Phật giáo Đại thừa được thể hiện rõ qua nội dung bia ký cũng như các tác phẩm điêu khắc ở Đồng Dương.
Sau hàng ngàn năm, khu di tích kiến trúc Phật giáo Champa này đã bị tàn phá nặng nề bởi thiên nhiên và chiến tranh.
Phật viện Đồng Dương nay chỉ còn một tháp Sáng. Tuy nhiên, hình hài tháp này đã không còn nguyên vẹn, với nhiều kết cấu bị hư hỏng, thời gian tàn phá nghiêm trọng. Mặc dù đã trở thành phế tích, song dưới lòng đất của Đồng Dương vẫn còn ẩn chứa nhiều giá trị văn hóa lịch sử.
 |
| Toàn bộ công trình đã bị xuống cấp trầm trọng. Ảnh: Báo CAND |
Năm 2001, Phật Viện Đồng Dương được công nhận là di tích quốc gia. Đến năm 2016, Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đối với di tích khảo cổ Phật viện Đồng Dương.
Di tích duy nhất là tháp Sáng đang được chống đỡ bằng cách quây sắt chằng chịt.
Dù tỉnh Quảng Nam đã chi 347 triệu đồng nhằm chống đỡ cấp thiết cho Tháp Sáng - Phật viện Đồng Dương nhưng hệ thống nâng đỡ bằng thép cũng xuống cấp, cỏ cây chen lấn bủa vây đến tận chân tháp. Trên di tích còn bị viết, vẽ bậy, nứt toác.
Chứng kiến sự rệu rã của các mảng tường, vách, nhiều người không khỏi lo lắng rằng di tích đang có nguy cơ đổ sập bất cứ lúc nào.
 |
| Công trình được chống đỡ nhưng vẫn không thoát khỏi sự xuống cấp và tàn phá. Ảnh: Báo Quảng Nam |
Địa phương cho biết, việc trùng tu di tích này rất khó và cần có thời gian, trình tự, cần phải có một dự án quy hoạch tổng thể về bảo tồn và phát huy giá trị di tích. Tuy nhiên, muốn có dự án lớn phải đi với các dự án thành phần.
Thứ nhất, di dời hơn 120 ngôi mộ đang nằm trong vũng lõi; bồi thường đất sản xuất lâu đời của người dân cũng nằm trong vùng lõi, để khoanh vùng bảo vệ, cắm mốc và cấp giấy chứng nhận. Thứ hai, thực hiện dự án khảo cổ, khai quật, thám sát để có chính xác phần móng dưới lòng đất. Sau đó mới lập quy hoạch tổng thể, tỉnh đã tính hết nhưng chưa đủ nguồn lực.
 |
| Đường vào khu di tích cũng bị cỏ mọc bít lối. Ảnh: Báo CAND |
Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Nam - Ông Nguyễn Thanh Hồng, thông tin trên VTC News: "Hiện nay, tỉnh đã có kinh phí và đang trình xin Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch thẩm định hồ sơ trùng tu cấp thiết tháp Sáng. Dự kiến năm 2025 sẽ thực hiện di dời mộ, bồi thường đất sản xuất cho nhân dân, sau đó tiếp tục khảo cổ, thám sát và khai quật. Đủ cứ liệu sẽ lập dự án quy hoạch bảo tồn, phục dựng”.
