Sản lượng 3 triệu tấn/năm, chinh phục được Mỹ - Trung - Nhật - EU, chuối Việt Nam vẫn đau đáu giấc mơ tỷ đô
Ngành chuối Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng: hoặc tiếp tục sản xuất nhỏ lẻ, hoặc bứt phá bằng công nghệ và chuẩn hóa toàn chuỗi giá trị.
Chuối là một trong những loại cây ăn quả phổ biến và quen thuộc nhất với người Việt. Từ các tỉnh miền núi phía Bắc đến đồng bằng Nam Bộ, đâu đâu cũng thấy bóng dáng của cây chuối. Theo số liệu từ Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, đến năm 2024, diện tích chuối cả nước đạt khoảng 161.000 ha, sản lượng gần 3 triệu tấn, đứng đầu trong nhóm cây ăn quả chủ lực.
Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu vẫn còn khiêm tốn. Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu chuối của Việt Nam ước đạt 378 triệu USD, tương đương 2.400 USD/ha, mức thấp hơn rất nhiều so với tiềm năng thực sự của ngành hàng này.
Hiện nay, chuối Việt Nam đã có mặt tại nhiều thị trường lớn. Trung Quốc là điểm đến chủ lực, chiếm phần lớn trong tổng lượng chuối xuất khẩu (gần 625.000 tấn năm 2024). Ngoài ra, các thị trường cao cấp như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, EU và ASEAN cũng đã bắt đầu tiếp nhận chuối Việt, dù khối lượng còn hạn chế.
 |
| Chuối Việt tại thị trường Nhật Bản. Ảnh minh họa |
>> Loại quả Việt từng bị lãng quên nay bất ngờ vươn ra thế giới thành át chủ bài chinh phục Mỹ và EU
Sự hiện diện trên các “sân chơi khó tính” cho thấy tiềm năng mở rộng thị trường là rất lớn. Nhưng đi kèm với đó là những yêu cầu khắt khe hơn về chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm môi trường.
Hiện phần lớn chuối xuất khẩu của Việt Nam vẫn ở dạng thô, khiến giá trị gia tăng còn thấp và dễ bị ảnh hưởng bởi biến động thị trường. Trong khi đó, các sản phẩm chế biến sâu như chuối sấy, bột chuối, snack chuối, hay puree chuối có giá trị gấp nhiều lần, thời gian bảo quản dài và dễ vận chuyển hơn.
PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch cho biết Viện đã nghiên cứu và làm chủ nhiều công nghệ bảo quản như sấy thăng hoa, tạo màng sinh học, cấp đông siêu tốc,… Những giải pháp này sẵn sàng được chuyển giao để hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh.
 |
| Ngành chuối Việt cần tăng cường các sản phẩm chế biến sâu để tăng giá trị gấp nhiều lần, thời gian bảo quản dài và dễ vận chuyển hơn. Ảnh minh họa |
>> Một loại quả Việt 'cháy hàng' ở Trung Quốc: Cung không đủ cầu
Một trong những mô hình điển hình là của Công ty Unifarm, khi đặt ra một bộ tiêu chuẩn duy nhất cho toàn bộ quy trình sản xuất chuối, thay vì chạy theo yêu cầu riêng lẻ của từng thị trường. Từ khâu chọn giống, chăm sóc đến truy xuất nguồn gốc đều hướng tới thị trường quốc tế, tạo nên chuỗi giá trị khép kín.
Theo ông Phạm Quốc Liêm, Chủ tịch Unifarm, chính sự kiên định trong cách tiếp cận này đã giúp doanh nghiệp xây dựng được thương hiệu và vị thế riêng trong ngành hàng chuối.
Định hướng đến năm 2030, Việt Nam đặt mục tiêu duy trì diện tích chuối ở mức 165.000–175.000 ha, tập trung nâng cao năng suất và chất lượng thay vì mở rộng diện tích. Tham vọng dài hạn là đạt giá trị sản xuất 20.000 USD/ha, gấp gần 10 lần so với hiện tại.
Để làm được điều đó, ngành chuối cần chuyển mình mạnh mẽ sang hướng sản xuất xanh – sạch – bền vững. Đây không chỉ là yêu cầu từ các thị trường cao cấp như EU, Nhật Bản mà còn là yếu tố sống còn để khẳng định vị thế chuối Việt trên bản đồ nông sản thế giới.
