Thị xã duy nhất miền Bắc có tên trùng với tên tỉnh: Vùng đất lâu đời nhất Việt Nam, có lịch sử từ đời Hùng Vương

Thị xã Phú Thọ là thị xã duy nhất ở miền Bắc có tên trùng với tên tỉnh. Hiện nay, thị xã này không phải là tỉnh lỵ của tỉnh Phú Thọ, mà tỉnh lỵ là thành phố Việt Trì.

Là thị xã lâu đời nhất cả nước, Phú Thọ có bề dày lịch sử hình thành và phát triển hơn một thế kỷ. Tiền thân của thị xã là làng Việt cổ Phú An, xuất hiện từ thời Hùng Vương thứ 18 (khoảng năm 334 - 258 TCN).

Theo truyền thuyết, vào thời điểm đó, con trưởng của Bảo Quốc Công Đại tướng Ma Khê đã dẫn một bộ phận cư dân họ Ma từ núi Đọi (huyện Cẩm Khê) đến định cư tại đây. Họ hòa nhập cùng cộng đồng cư dân bản địa, hình thành nên động Phú An.

Trải qua nhiều triều đại, từ Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, tên gọi Phú An vẫn được giữ nguyên. Đến năm 1890, dưới triều vua Thành Thái (triều Nguyễn), động Phú An chính thức đổi tên thành làng Phú Thọ. Năm 1903, Toàn quyền Đông Dương ban hành nghị định thành lập thị xã Phú Thọ, đồng thời đặt trung tâm hành chính của tỉnh tại đây.

Sau Cách mạng Tháng Tám, thị xã Phú Thọ trở thành trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của tỉnh. Đến tháng 2/1968, khi Phú Thọ và Vĩnh Phúc hợp nhất thành tỉnh Vĩnh Phú, thị xã Phú Thọ là một trong ba thị xã thuộc tỉnh mới.

Đến tháng 11/1996, khi tỉnh Phú Thọ được tái lập theo Nghị quyết kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX, thị xã Phú Thọ tiếp tục giữ vai trò trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục - đào tạo và y tế khu vực phía Tây và Tây Bắc của tỉnh.

Hiện nay, thị xã Phú Thọ nằm cách thành phố Việt Trì khoảng 30km, đóng vai trò là điểm giao thoa giữa vùng đồng bằng sông Hồng và vùng đồi núi trung du. Vị trí chiến lược này mang đến tiềm năng phát triển kinh tế đa dạng, từ nông nghiệp, công nghiệp đến dịch vụ.

Không chỉ có bề dày lịch sử, thị xã Phú Thọ còn nổi tiếng với đời sống văn hóa phong phú, gắn liền với nhiều lễ hội truyền thống, trong đó tiêu biểu nhất là lễ hội đền Trù Mật. Đền Trù Mật - chùa Thắng Sơn được xây dựng từ năm Canh Ngọ 970, dưới thời vua Đinh Tiên Hoàng và đã trải qua nhiều lần trùng tu. Năm 1999, quần thể đền Trù Mật - chùa Thắng Sơn được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia.

Bên cạnh các di tích lịch sử, thị xã Phú Thọ còn thu hút du khách nhờ những đặc sản quê hương như rau sắn, trám om kho cá, chè Phú Hộ, cùng các món bánh lâu đời như bánh tai Phú Thọ, bánh tẻ Hà Thạch và bánh trung thu đặc trưng của địa phương.

Ngày nay, với sự xuất hiện của nhiều ngành kinh tế mới, thị xã Phú Thọ đang từng bước định hình cơ cấu kinh tế mang đặc trưng của một đô thị nhỏ thuộc vùng trung du Bắc Bộ.