Trump 2.0 và chiến lược thương mại Mỹ: Cơ hội vàng hay ‘bão’ thuế quan cho Việt Nam?

Việt Nam từng hưởng lợi đáng kể từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung giai đoạn 2018-2020 khi dòng vốn đầu tư và sản xuất dịch chuyển mạnh mẽ khỏi Trung Quốc. Tuy nhiên, với Trump 2.0, cục diện thương mại có thể thay đổi đáng kể. Nếu Mỹ tiếp tục áp thuế với Trung Quốc, Việt Nam có thể được hưởng lợi thêm nhờ vào sự gia tăng đầu tư và đơn hàng xuất khẩu.

Nhưng nếu chính quyền Mỹ mở rộng chính sách bảo hộ, Việt Nam cũng có thể trở thành đối tượng bị giám sát và chịu mức thuế cao hơn do mức thặng dư thương mại lớn với Mỹ. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho Việt Nam trong việc điều chỉnh chiến lược kinh tế và thương mại để vừa tận dụng cơ hội, vừa giảm thiểu rủi ro từ chính sách thương mại Mỹ.

Trump 2.0 và định hướng thương mại: Những thay đổi chiến lược và tác động lên Việt Nam

Theo báo cáo từ Phòng Phân tích, CTCP Chứng khoán LPBank (LPBS Research), chính quyền Trump 2.0 có thể tiếp tục đẩy mạnh chính sách "America First", tập trung vào việc giảm nhập khẩu, thúc đẩy sản xuất nội địa và tái cân bằng cán cân thương mại. Mỹ có thể gia tăng thuế quan với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm giảm sự phụ thuộc vào nền kinh tế này. Nếu chính sách này được duy trì hoặc mở rộng, các doanh nghiệp sản xuất đang có mặt tại Trung Quốc có thể buộc phải tìm kiếm các điểm đến mới cho chuỗi cung ứng, trong đó Việt Nam là một lựa chọn hàng đầu.

Việt Nam có thể đối mặt với khả năng bị Mỹ giám sát chặt chẽ hơn trong thương mại song phương. Theo LPBS Research, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ năm 2024 đạt hơn 100 tỷ USD, với mức thặng dư thương mại khoảng 90 tỷ USD. Nếu Mỹ áp thuế 10-20% lên hàng xuất khẩu từ Việt Nam, đặc biệt là dệt may, điện tử và gỗ nội thất, kim ngạch xuất khẩu có thể giảm 10-15 tỷ USD mỗi năm. Điều này sẽ tác động tiêu cực đến các ngành công nghiệp chủ lực của Việt Nam, ảnh hưởng đến hàng triệu lao động trong các lĩnh vực sản xuất.

Mỹ nhập siêu từ các quốc gia và cơ cấu hàng xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ (2018 - 2024). Nguồn: LPBS Research.

Xu hướng nội địa hóa sản xuất của Mỹ có thể làm chậm dòng vốn FDI vào Việt Nam. Nếu Trump tiếp tục cung cấp các ưu đãi thuế và trợ cấp để khuyến khích doanh nghiệp hồi hương sản xuất, các tập đoàn đa quốc gia có thể bị thu hút quay trở lại Mỹ thay vì tiếp tục mở rộng sản xuất tại Việt Nam. Điều này có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng của ngành chế biến, chế tạo và ảnh hưởng đến dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam trong trung và dài hạn.

Việt Nam hưởng lợi từ làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng?

Theo LPBS Research, nếu Mỹ tiếp tục áp thuế cao với Trung Quốc, nhiều doanh nghiệp sẽ tiếp tục mở rộng sản xuất sang Đông Nam Á để né thuế. Dòng vốn FDI vào Việt Nam năm 2025 dự kiến đạt trên 26 tỷ USD, với 66% vốn đăng ký tập trung vào ngành chế biến, chế tạo. Các công ty đa quốc gia đang dịch chuyển sản xuất sang Việt Nam sẽ mang lại cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp nội địa trong chuỗi cung ứng.

Ngành điện tử là lĩnh vực có tiềm năng hưởng lợi mạnh nhất. Các tập đoàn lớn như Apple, Samsung, Intel đã đẩy mạnh đầu tư vào Việt Nam để tránh thuế quan đối với Trung Quốc. Theo dự báo của LPBS Research, xuất khẩu linh kiện điện tử của Việt Nam năm 2025 có thể tăng 12%, với Mỹ là thị trường tiêu thụ lớn nhất.

Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, Việt Nam cần nâng cao tỷ lệ nội địa hóa trong chuỗi cung ứng. Hiện tại, 60-70% linh kiện trong ngành điện tử vẫn phải nhập khẩu từ Trung Quốc, khiến Việt Nam chưa thể nắm giữ phần giá trị gia tăng cao. Nếu không cải thiện khả năng tự sản xuất linh kiện, Việt Nam sẽ chỉ đóng vai trò là trung tâm lắp ráp với lợi nhuận thấp.

Ngoài ra, để duy trì sức hút FDI, Việt Nam cần đẩy mạnh cải cách thể chế, nâng cấp hạ tầng logistics và đơn giản hóa thủ tục hành chính. Nếu không có bước tiến đáng kể trong những lĩnh vực này, Việt Nam có thể mất đi cơ hội cạnh tranh trước các quốc gia như Thái Lan, Indonesia và Ấn Độ.

Thách thức từ chính sách bảo hộ thương mại Mỹ

Dù có cơ hội từ dịch chuyển sản xuất, Việt Nam cũng đối mặt với những rủi ro lớn nếu Mỹ siết chặt bảo hộ thương mại. Nếu Mỹ áp thuế cao hơn lên hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam, khả năng các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, giày dép, đồ gỗ sẽ bị mất đi lợi thế cạnh tranh. Mỹ hiện chiếm hơn 28% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Nếu Mỹ áp thuế 10-20%, tăng trưởng xuất khẩu hàng năm có thể sụt giảm 5-7%, ảnh hưởng trực tiếp đến hàng triệu lao động.

Xuất khẩu của Việt Nam theo quốc gia đối tác (2022-2024). Nguồn: LPBS Research.

Ngoài ra, rủi ro tỷ giá và các biện pháp trừng phạt thương mại cũng là một mối lo ngại. Nếu Mỹ cáo buộc Việt Nam thao túng tiền tệ, nước ta có thể bị áp đặt các biện pháp kiểm soát tài chính nghiêm ngặt hơn, làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư quốc tế và ảnh hưởng đến dòng vốn ngoại.

Một yếu tố khác là Mỹ có thể siết chặt quy định về xuất xứ hàng hóa để tránh hiện tượng "chuyển tải bất hợp pháp" từ Trung Quốc. Trong quá khứ, Mỹ đã nhiều lần điều tra các doanh nghiệp Trung Quốc sử dụng Việt Nam làm trung gian để né thuế. Nếu Trump 2.0 tiếp tục siết chặt quy định, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam có thể gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận thị trường Mỹ.

Chiến lược ứng phó của Việt Nam

Theo LPBS Research, Việt Nam cần chủ động đa dạng hóa thị trường xuất khẩu để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ. Hiện tại, EU chỉ chiếm 15% tổng kim ngạch xuất khẩu, trong khi Mỹ chiếm hơn 28%. Việc tận dụng EVFTA, tăng cường xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc và ASEAN sẽ giúp Việt Nam giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.

Đồng thời, Việt Nam cần nâng cao giá trị gia tăng trong sản xuất, đầu tư vào công nghệ chế tạo, công nghiệp hỗ trợ và phát triển chuỗi cung ứng nội địa nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Bên cạnh đó, Việt Nam cần tăng cường đối thoại thương mại với Mỹ, khẳng định vai trò chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu và cam kết với các nguyên tắc thương mại công bằng để tránh nguy cơ bị áp thuế trừng phạt.

>> Vì sao dệt may Việt Nam hút đơn hàng từ Mỹ và EU?