Từ nay, Trưởng, Phó trưởng công an xã được quyền khởi tố, điều tra
Trưởng, Phó trưởng công an cấp xã sẽ được tăng thêm quyền lực trong công tác điều tra, khởi tố.
Từ ngày 1/7/2025, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự và các văn bản hướng dẫn liên quan sẽ chính thức có hiệu lực. Những nội dung sửa đổi lần này không chỉ nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy tố tụng, mà còn nâng cao vai trò, thẩm quyền của lực lượng Công an nhân dân, đặc biệt là công an cấp xã, trong hoạt động điều tra và quản lý cư trú tại cơ sở.
Một trong những điểm đáng chú ý của Luật sửa đổi là việc điều chỉnh mô hình tổ chức cơ quan điều tra từ ba cấp (bộ, tỉnh, huyện) xuống còn hai cấp (bộ và tỉnh). Đồng thời có thêm những thay đổi về thẩm quyền và trách nhiệm của công an cấp xã.
Nâng thẩm quyền cho Điều tra viên cấp xã
Một trong những thay đổi nổi bật là quy định về Điều tra viên trung cấp, cao cấp là Trưởng hoặc Phó trưởng công an cấp xã được Thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh phân công tiến hành các hoạt động khởi tố, điều tra vụ án hình sự về các tội ít nghiêm trọng và nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn xã. Những điều tra viên này sẽ có nhiệm vụ, quyền hạn tương đương với phó Thủ trưởng cơ quan điều tra theo quy định tại khoản 1 Điều 37 Bộ luật Tố tụng hình sự.
Ngoài ra, Trưởng hoặc Phó trưởng công an cấp xã còn được thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng cơ quan điều tra theo quy định tại các điểm a, c khoản 1 và khoản 2 Điều 36, trừ quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.
Bên cạnh đó, Trưởng, Phó trưởng công an xã cũng có quyền trực tiếp tổ chức và chỉ đạo việc thụ lý, giải quyết nguồn tin về tội phạm; phân công hoặc thay đổi điều tra viên, cán bộ điều tra; kiểm tra quá trình điều tra và xử lý của cán bộ dưới quyền; hủy bỏ các quyết định trái pháp luật trong hoạt động điều tra.
Tuy nhiên, Luật cũng khẳng định rõ công an cấp xã không phải là một cấp điều tra. Việc mở rộng quyền hạn này là giải pháp tạm thời nhằm đáp ứng thực tiễn sau khi không tổ chức cơ quan điều tra công an cấp huyện. Theo đó, Thủ trưởng cơ quan điều tra cấp tỉnh sẽ chịu trách nhiệm về các hành vi, quyết định của điều tra viên cấp xã trong phạm vi ủy quyền.
Siết chặt quản lý cư trú, bổ sung thẩm quyền kiểm tra không báo trước
Song song với những điều chỉnh trong lĩnh vực tố tụng hình sự, các quy định mới về quản lý cư trú cũng sẽ chính thức có hiệu lực.
Thông tư số 53 sửa đổi Thông tư 55 (hướng dẫn Luật Cư trú năm 2020) và Thông tư 56 quy định về biểu mẫu trong đăng ký, quản lý cư trú sẽ tạo hành lang pháp lý thống nhất cho lực lượng công an cơ sở thực hiện nhiệm vụ.
Cụ thể, công an cấp xã sẽ thực hiện các nhiệm vụ theo Điều 33 Luật Cư trú, bao gồm: Thu thập, cập nhật, chỉnh sửa thông tin công dân vào Cơ sở dữ liệu cư trú và Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư theo thẩm quyền; phối hợp với các đơn vị quản lý phương tiện vận tải hành khách trên địa bàn (đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa) để rà soát tình trạng cư trú của người điều khiển và nhân viên phục vụ trên các phương tiện này nhằm phục vụ công tác phòng ngừa tội phạm.
Đáng chú ý, theo khoản 5 Điều 1 Thông tư 53, công an cấp xã có thể tiến hành kiểm tra cư trú định kỳ hoặc đột xuất mà không cần báo trước. Điều này nhằm tăng tính chủ động, kịp thời phát hiện vi phạm trong công tác quản lý cư trú, đồng thời đảm bảo an ninh, trật tự tại địa bàn cơ sở.
