Vị vua lên ngôi khi mới 8 tuổi, từng bị cha ghẻ lạnh nhưng sau được ca ngợi là vị minh quân vĩ đại nhất triều Thanh
Lên ngôi khi mới 8 tuổi, bị coi là “vua bù nhìn” giữa triều chính loạn lạc, ông không chỉ từng bước dẹp loạn, trị quốc an dân mà còn đưa Trung Hoa bước vào thời kỳ cực thịnh kéo dài cả thế kỷ.
Hoàng đế Khang Hi, tên thật là Ái Tân Giác La Huyền Diệp (1654–1722), là vị hoàng đế thứ tư của nhà Thanh, lên ngôi từ năm 1662 khi mới 8 tuổi.
Dù sinh ra trong cuộc hôn nhân chính trị giữa Thuận Trị Hoàng đế và Đông Giai thị – một phi tần không được sủng ái – nhưng Khang Hi lại được bà nội là Thái hoàng thái hậu Hiếu Trang hết mực yêu thương và nuôi dưỡng.
Ngay từ nhỏ, ông đã bộc lộ tư chất thông minh, ham học hỏi và bản lĩnh hiếm thấy. Vượt qua bệnh đậu mùa năm 5 tuổi để lại di chứng trong mắt, Huyền Diệp vẫn kiên trì rèn luyện thể lực, học vấn và năng lực trị quốc. Năm 1662, ông chính thức lên ngôi, lấy niên hiệu Khang Hi, cùng sự trợ giúp của bà nội và bốn đại thần nhiếp chính.
Do tuổi nhỏ, Khang Hi bị các đại thần coi thường. Trước tình hình đó, Khang Hi đã âm thầm học hỏi, tích lũy kinh nghiệm và xây dựng thế lực.
Năm 1669, sau hai năm chuẩn bị kỹ lưỡng, ông đã chính thức tự mình chấp chính. Sự kiện này đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong triều đại Khang Hi – một vị vua trẻ dũng cảm, mưu lược và quyết đoán.
Chiêu hiền đãi sĩ, lấy dân làm gốc
Suốt thời gian trị vì, Khang Hi luôn đặt lợi ích nhân dân lên hàng đầu. Ông áp dụng chính sách giảm thuế, miễn lao dịch, khôi phục sản xuất sau chiến loạn. Hơn 545 sắc lệnh miễn thuế và 1,5 triệu lạng bạc được chi để hỗ trợ dân sinh. Ông từng tuyên bố: “Sinh thêm nhân khẩu, vĩnh viễn không tăng thêm thuế” – thể hiện tầm nhìn và lòng nhân ái với nông dân.
Không chỉ quan tâm chính sách vĩ mô, Khang Hi còn trực tiếp vi hành, thị sát dân tình. Trong một lần đi tuần phía Bắc Trường Thành, ông phát hiện một người nghèo đói lả đi bên đường, đã đích thân cứu giúp và đưa về tận nhà – một hành động thể hiện rõ tinh thần “lấy dân làm gốc”.
Khang Hi đề cao phẩm chất đạo đức trong việc dùng người, với nguyên tắc: “Quốc gia dùng người, lấy đức làm gốc, tài là phụ”. Ông không dung thứ cho tham nhũng. Những vụ án tham ô, đặc biệt ở vùng biên giới, đều bị xét xử nghiêm khắc. Một ví dụ điển hình là quan Tuần phủ Thiểm Tây – Mục Nhĩ Tái – bị xử tử vì tham nhũng.
Khang Hi cũng vinh danh các quan thanh liêm như Vu Thành Long – vị tướng sống kham khổ, không nhận hối lộ, được dân gọi là “Vu rau xanh” và được nhân dân khắc họa chân dung để tưởng niệm.
Thống nhất dân tộc – Mãn Hán hòa hợp
Dưới triều đại Khang Hi, Trung Quốc không chỉ mở rộng lãnh thổ mà còn đạt đến đỉnh cao ổn định và hòa hợp dân tộc. Ông luôn thúc đẩy sự hòa giải giữa người Mãn và người Hán, cũng như các dân tộc khác.
Đại tiệc Mãn Hán toàn tịch mừng sinh nhật lần thứ 66 của ông không chỉ là bữa yến xa hoa, mà còn là biểu tượng cho sự thống nhất sắc tộc dưới triều đại ông.
Triều đại của ông, kết hợp cùng người kế vị là Ung Chính và cháu là Càn Long, được gọi là “Khang Càn thịnh thế” – giai đoạn cực thịnh của nhà Thanh. Trung Quốc khi đó là quốc gia đông dân nhất, giàu mạnh nhất, có lãnh thổ rộng lớn nhất và văn hóa phát triển rực rỡ nhất thế giới.
Khang Hi không chỉ là một vị vua tài giỏi về quân sự và chính trị, mà còn là tấm gương sáng về đạo đức, lòng nhân ái và khả năng dung hòa dân tộc. Ông là minh chứng sống động cho quan niệm: Người trị quốc đại tài không phải là người mạnh tay nhất, mà là người nhân từ, khoan dung và yêu dân nhất.
