Vicem và 'bài toán xi măng' trên công trường dang dở

Từng là niềm tự hào ngành xây dựng với vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực xi măng, Tổng Công ty Xi măng Việt Nam (Vicem) đang đối mặt với giai đoạn khó khăn nhất trong lịch sử gần nửa thế kỷ hoạt động. Từ các dự án trăm triệu đô đình trệ đến chuỗi báo lỗ nghìn tỷ, Vicem đang trở thành tâm điểm chú ý không chỉ bởi hiệu quả kinh doanh sa sút mà còn vì các vấn đề quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước bị đặt trong diện điều tra.

Tháp thương mại của Vicem bị bỏ dở nhiều năm, lãnh đạo cũ vừa bị khởi tố

Ngày 2/3/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố vụ án “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” tại Vicem. Vụ việc liên quan đến Dự án Trung tâm điều hành và giao dịch thương mại – một tòa tháp “nghìn tỷ” bị bỏ dở tại lô đất vàng 10E6, khu đô thị mới Cầu Giấy, Hà Nội.

Dự án này được phê duyệt năm 2010 với tổng mức đầu tư hơn 2.740 tỷ đồng, song đến nay vẫn chưa hoàn thiện. Những thay đổi trong phương án sắp xếp đất đai và định hướng đầu tư khiến dự án lâm vào cảnh đình trệ. Trong bối cảnh đó, nguyên Chủ tịch HĐTV Lê Văn Chung cùng một số cá nhân liên quan bị khởi tố, đánh dấu bước ngoặt lớn về mặt pháp lý đối với Vicem.

Không chỉ dừng ở sai phạm trong dự án, Vicem còn đang loay hoay với bài toán kinh doanh. Là đơn vị duy nhất thuộc Bộ Xây dựng báo lỗ trong năm 2024, Vicem ghi nhận khoản lỗ hợp nhất hơn 1.400 tỷ đồng. Trước đó, năm 2023 cũng lỗ gần 1.130 tỷ. Nguyên nhân chính được lý giải là cung vượt cầu kéo dài trong ngành xi măng, khiến giá bán giảm trong khi chi phí đầu vào vẫn cao.

Đáng chú ý, Vicem đã phải trích lập dự phòng hơn 3.000 tỷ đồng cho bảy khoản đầu tư tiềm ẩn nguy cơ mất vốn. Năm 2023, cả 9 công ty con và liên kết đều trong trạng thái thua lỗ. Thanh tra Bộ Tài chính đã yêu cầu Vicem phải rà soát toàn bộ danh mục đầu tư và đề ra biện pháp xử lý với các khoản lỗ kéo dài.

Trước tình trạng xuống dốc của Vicem, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh đã yêu cầu công ty phải "có lãi trong năm 2025", đồng thời chỉ đạo đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao hiệu quả quản trị và ứng dụng công nghệ để tối ưu chi phí.

Vicem hiện sở hữu 10 nhà máy, 16 dây chuyền sản xuất với công suất 27 triệu tấn xi măng/năm – quy mô lớn nhất cả nước. Các thương hiệu như Hà Tiên, Hoàng Thạch, Bỉm Sơn từng là biểu tượng của ngành vật liệu xây dựng Việt Nam. Dù vậy, để giữ được vị thế trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt và áp lực chuyển đổi quản trị, Vicem buộc phải cải tổ từ gốc.

Đâu là lối ra?

Bài toán của Vicem giờ đây không chỉ là giảm lỗ hay tìm lại tăng trưởng mà còn là tái cấu trúc toàn diện – từ đầu tư, nhân sự đến mô hình vận hành. Với hàng chục nghìn tỷ đồng tài sản, nhiều lô đất vàng và mạng lưới nhà máy trải rộng cả nước, Vicem vẫn có tiềm lực. Vấn đề nằm ở khả năng thoát khỏi di sản cồng kềnh và xây dựng một chiến lược mới – hiệu quả, minh bạch, không còn dựa vào vị thế cũ để duy trì sức ì.

>> Bộ Xây dựng ra 'tối hậu thư' cho tập đoàn duy nhất báo lỗ năm 2024: 'Năm nay phải có lãi'