Việt Nam bỏ thuế khoán: ASEAN chỉ còn duy nhất một quốc gia áp dụng

Thuế khoán – mô hình cũ, nhiều bất cập

Theo khoản 7, 9 Điều 3 Thông tư 40/2021/TT-BTC, phương pháp khoán là phương pháp tính thuế theo tỷ lệ trên doanh thu khoán do cơ quan thuế xác định để tính mức thuế khoán. Dựa vào các quy định trên, thuế khoán có thể được hiểu là loại thuế tính theo tỷ lệ trên doanh thu khoán do cơ quan thuế xác định, áp dụng đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán.

Chẳng hạn, một hộ kinh doanh ăn uống tại quận trung tâm có thể được cơ quan thuế ấn định mức doanh thu 100 triệu đồng/tháng và đóng thuế khoán tương ứng, trong khi thực tế có thể thu gấp đôi nhưng không khai báo thêm. Ngược lại, một hộ ở vùng ven có quy mô nhỏ hơn nhưng vẫn bị áp thuế khoán ngang bằng vì cùng ngành nghề, dẫn đến thiếu công bằng trong nghĩa vụ thuế.

Thực tế cho thấy thuế khoán ngày càng bộc lộ nhiều hạn chế như thiếu minh bạch, tạo kẽ hở cho việc khai không trung thực, gây bất bình đẳng giữa các loại hình kinh doanh, và khó kiểm soát nguồn thu.

Thuế khoán bộc lộ nhiều hạn chế. Nguồn: Internet.

Từ 2026, ASEAN chỉ còn duy nhất Indonesia duy trì thuế khoán

Theo Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 198/2025/QH15 ngày 17/5/2025 của Quốc hội, từ ngày 1/1/2026, hộ và cá nhân kinh doanh sẽ không còn áp dụng phương pháp khoán thuế.

>> Bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh có doanh thu bao nhiêu thì phải đóng thuế?

Đây là bước đi được giới chuyên gia đánh giá là phù hợp với bối cảnh kinh tế số, thúc đẩy chính quy hóa khu vực phi chính thức, đồng thời tiệm cận với các chuẩn mực quản lý thuế quốc tế.

Tại ASEAN, hình thức thuế khoán từ lâu đã không còn được trưng dụng. Nếu Việt Nam chính thức bỏ thuế khoán, cả khu vực sẽ chỉ còn Indonesia áp dụng một dạng thuế khoán, nhưng với phạm vi rất hẹp và có điều kiện rõ ràng. Theo Quy định của Chính phủ Indonesia số 23/2018 và sửa đổi tại số 55/2022, nước này áp dụng mức thuế 0,5% trên tổng doanh thu cho các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME) có doanh thu không vượt quá 4,8 tỷ rupiah mỗi năm (tương đương khoảng 300 triệu đồng Việt Nam). Những doanh nghiệp có doanh thu cao hơn hoặc đã hoạt động trên 3 năm buộc phải chuyển sang nộp thuế theo lợi nhuận thực tế.

Trong khi đó, các quốc gia còn lại như Singapore, Malaysia, Thái Lan, Philippines, Lào, Campuchia, Brunei, Myanmar và Timor-Leste đều đã loại bỏ hình thức thuế khoán từ nhiều năm trước, hoặc chưa từng áp dụng. Thay vào đó, họ tập trung vào hệ thống thuế thu nhập doanh nghiệp theo tỷ lệ phần trăm trên lợi nhuận, có cơ chế ưu đãi rõ ràng cho hộ kinh doanh nhỏ và công cụ kiểm soát số hóa.

Việt Nam bỏ thuế khoán từ 2026. Nguồn: Internet.

Thúc đẩy chuyển đổi nhưng cần lộ trình phù hợp

Dù được đánh giá tích cực, việc bỏ thuế khoán sẽ đặt ra thách thức không nhỏ. Hàng triệu hộ kinh doanh vốn quen nộp thuế theo phương pháp khoán sẽ phải thay đổi thói quen, làm quen với kê khai, hóa đơn điện tử và công cụ số.

Giới chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có cơ chế hỗ trợ rõ ràng, quá trình chuyển đổi có thể gây lúng túng, thậm chí khiến nhiều hộ kinh doanh ngần ngại tiếp tục hoạt động hợp pháp.

Xét tổng thể, đây là bước đi phù hợp. Nó không chỉ khắc phục bất cập cố hữu của thuế khoán, mà còn đưa quốc gia tiến gần hơn đến chuẩn mực quản lý thuế của khu vực và quốc tế. Việt Nam đang cho thấy nỗ lực hòa nhập và hiện đại hóa hệ thống thuế, đồng thời tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và phát triển bền vững hơn trong tương lai.

>> Chuyên gia cảnh báo: Khung pháp lý lạc hậu đang cản trở thu thuế hộ kinh doanh hiệu quả