Việt Nam có 3 tỉnh trong lịch sử từng 2 lần sáp nhập rồi lại chia tách
Mặc dù không còn tồn tại nhưng tên gọi xưa kia vẫn tồn tại trong đời sống của người dân 3 tỉnh này.
Hà Nam Ninh từng là tỉnh ven biển thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng, nằm ở cửa ngõ phía Nam của Thủ đô Hà Nội. Đây là địa phương có lịch sử đặc biệt khi 2 lần được sáp nhập rồi lại chia tách thành 3 tỉnh như hiện nay là Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình.
Vào năm 1965, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn quyết định hợp nhất tỉnh Nam Định và Hà Nam thành tỉnh Nam Hà. Đến năm 1975, tỉnh Nam Hà tiếp tục sáp nhập với tỉnh Ninh Bình, hình thành tỉnh Hà Nam Ninh. Khu vực này thực chất được thành lập trên cơ sở vùng đất trấn Sơn Nam (xứ) xưa - một vùng đất lâu đời, giàu truyền thống văn hóa ở phía Nam kinh thành Thăng Long, tương ứng với các vùng văn hóa đặc trưng như xứ Thanh, xứ Nghệ, xứ Kinh Bắc, xứ Đoài, xứ Đông.
Sau quá trình hợp nhất và điều chỉnh địa giới hành chính, đến năm 1982, Hà Nam Ninh bao gồm 1 thành phố là Nam Định (tỉnh lỵ), 3 thị xã là Hà Nam, Ninh Bình, Tam Điệp và 16 huyện là Bình Lục, Duy Tiên, Gia Viễn, Hải Hậu, Hoa Lư, Hoàng Long, Kim Bảng, Kim Sơn, Lý Nhân, Nam Ninh, Nghĩa Hưng, Tam Điệp, Thanh Liêm, Vụ Bản, Xuân Thủy, Ý Yên.
Ngày 12/8/1991, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa VIII ra nghị quyết chia tỉnh Hà Nam Ninh để tái lập tỉnh Nam Hà và tỉnh Ninh Bình. Theo đó, tỉnh Nam Hà gồm thành phố Nam Định, thị xã Hà Nam và 11 huyện: Bình Lục, Duy Tiên, Hải Hậu, Kim Bảng, Lý Nhân, Nam Ninh, Nghĩa Hưng, Thanh Liêm, Vụ Bản, Xuân Thủy, Ý Yên. Trong khi đó, tỉnh Ninh Bình gồm 2 thị xã là Ninh Bình (tỉnh lỵ), Tam Điệp và 5 huyện là Gia Viễn, Hoa Lư, Hoàng Long, Kim Sơn, Tam Điệp.
Đến ngày 6/11/1996, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX tiếp tục ra nghị quyết chia tỉnh Nam Hà để tái lập tỉnh Hà Nam và tỉnh Nam Định. Theo đó, tỉnh Hà Nam bao gồm thị xã Phủ Lý và 5 huyện: Bình Lục, Duy Tiên, Kim Bảng, Lý Nhân, Thanh Liêm. Tỉnh Nam Định gồm thành phố Nam Định và 6 huyện: Hải Hậu, Nam Ninh, Nghĩa Hưng, Vụ Bản, Xuân Thủy, Ý Yên.
Dù đã chia tách, thế nhưng Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình vẫn giữ nhiều nét văn hóa chung của vùng Sơn Nam xưa, đặc biệt là hệ thống di tích lịch sử thời Đinh - Tiền Lê và thời Trần. Ba địa phương này có chung nền ẩm thực, ngôn ngữ, cũng như các loại hình nghệ thuật dân gian đặc trưng như hát Chèo, hát Chầu văn, hát Xẩm.
Về giao thông, Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình có sự kết nối chặt chẽ thông qua các tuyến đường huyết mạch. Cả ba tỉnh đều có Quốc lộ 38B, Quốc lộ 21B, đường sắt Bắc - Nam và đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình đi qua.
Hà Nam và Nam Định cùng có Quốc lộ 21A, sông Châu Giang, sông Sắt và sông Hồng chảy qua. Nam Định và Ninh Bình có Quốc lộ 10, Quốc lộ 37C, tuyến đường ven biển Việt Nam, đường cao tốc Ninh Bình – Hải Phòng và Khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng. Hà Nam và Ninh Bình cùng có Quốc lộ 1, Quốc lộ 21C, tuyến đường Mỹ Đình - Bái Đính, chung danh thắng Kẽm Trống và cùng giáp tỉnh miền núi Hòa Bình.
Mặc dù tỉnh Hà Nam Ninh không còn trên bản đồ hành chính, danh xưng này vẫn được nhiều người dân trong khu vực sử dụng, trở thành một phần trong đời sống văn hóa và lịch sử của 3 tỉnh Hà Nam, Nam Định và Ninh Bình.
>> Lịch sử sáp nhập tỉnh thành ở Việt Nam: Cả nước từng chỉ có 38 đơn vị hành chính cấp tỉnh
