Ấn Độ cảnh giác trước quan hệ Trung Quốc-Bhutan

Quốc vương Bhutan Jigme Khesar Namgyel Wangchuck đến cầu nguyện tại một ngôi chùa ở Guwahati, Ấn Độ, vào ngày 3/11. Ảnh: AP

Những dấu hiệu có thể đạt được tiến triển trong các cuộc đàm phán lâu dài về biên giới giữa Trung Quốc và Bhutan đã thu hút sự chú ý của Ấn Độ, khi chính quyền Bắc Kinh tăng cường nỗ lực thiết lập quan hệ ngoại giao với tiểu quốc nằm trên dãy Himalaya này.

Bhutan, quốc gia nằm giữa hai cường quốc hạt nhân Ấn Độ và Trung Quốc, đã tổ chức vòng đàm phán biên giới lần thứ 25 với Trung Quốc vào cuối tháng 10, trong chuyến thăm hiếm hoi tới Bắc Kinh của Bộ trưởng Ngoại giao và Ngoại thương Tandi Dorji.

Hiện Quốc vương Bhutan Jigme Khesar Namgyel Wangchuck và các quan chức cấp cao đang có chuyến thăm kéo dài một tuần tới Ấn Độ, bắt đầu từ thứ Sáu tuần trước, trong bối cảnh có nhiều hoạt động ngoại giao sôi nổi trong khu vực.

Theo tuyên bố, Ấn Độ cho biết chuyến thăm của Quốc vương Bhutan sẽ "tạo cơ hội cho cả hai bên xem xét lại toàn bộ hoạt động hợp tác song phương".

Bhutan đã bắt đầu các cuộc đàm phán chính thức về biên giới với Trung Quốc vào năm 1984. Phần lớn các cuộc đàm phán này đã bị đình trệ sau cuộc xung đột quân sự kéo dài 73 ngày vào năm 2017 giữa Ấn Độ và Trung Quốc trên cao nguyên Doklam, nơi nằm giữa ranh giới giữa hai nước và Bhutan.

Vào năm 2021, Trung Quốc và Bhutan đã đồng ý đẩy nhanh các cuộc đàm phán.

Kết quả của cuộc đàm phán giữa hai quốc gia láng giềng có thể có ý nghĩa chiến lược lớn đối với Ấn Độ.

Gần Doklam là Hành lang Siliguri của Ấn Độ, một dải đất hẹp được gọi là "Cổ Gà", nối các bang phía đông bắc Ấn Độ với phần còn lại của đất nước. Một số chuyên gia cảnh báo rằng việc hai nước còn lại dàn xếp vấn đề biên giới có thể gây lo ngại nghiêm trọng cho Ấn Độ về khả năng tiếp cận trong một cuộc xung đột giả định và sự hiện diện ngoại giao của Bắc Kinh tại Bhutan có thể làm suy yếu ảnh hưởng của New Delhi.

Tuy nhiên, những quan điểm khác cho rằng Bhutan rất thận trọng trước các vấn đề liên quan lợi ích của Ấn Độ và chắc chắn sẽ cân nhắc kỹ khi đàm phán về vấn đề biên giới. Một số chuyên gia nghi ngờ rằng Trung Quốc và Bhutan thực sự sẽ tạo nên tiến triển trên bàn đàm phán.

Thứ trưởng Ngoại giao Tôn Vệ Đông dẫn đầu phái đoàn Trung Quốc trong cuộc hội đàm với Ngoại trưởng Bhutan Tandi Dorji. Thông cáo chung sau đó cho biết hai bên “ghi nhận những tiến bộ đạt được” sau một loạt cuộc họp chuyên gia và “đồng ý xây dựng trên đà tích cực”.

Về phần mình, Ngoại trưởng Dorji đã gặp người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị và Phó Chủ tịch nước Hàn Chính. Theo Tân Hoa Xã, ông Hàn Chính cho biết Trung Quốc “sẵn sàng tăng cường trao đổi ở mọi cấp độ” với Bhutan và “đẩy nhanh quá trình phân định ranh giới và thiết lập quan hệ ngoại giao”.

Pankaj Jha, giáo sư nghiên cứu quốc phòng và chiến lược tại Đại học Toàn cầu O.P. Jindal của Ấn Độ, lo ngại rằng các cuộc đàm phán cuối cùng có thể dẫn đến việc hoán đổi đất đai giữa hai nước.

“Nếu Trung Quốc trao một số vùng lãnh thổ phía bắc cho Bhutan để đổi lấy một số vùng lãnh thổ gần Doklam hơn thì đây sẽ là một thách thức đối với Ấn Độ”, giáo sư Jha chỉ ra.

Ông đề nghị Ấn Độ nên nhanh chóng cử phái đoàn ngoại giao cấp cao tới Bhutan “để xem xét vấn đề này thật cẩn thận, vì đây là vấn đề sẽ có tác động lâu dài đến các cuộc đàm phán biên giới Ấn Độ-Trung Quốc”.

Ngoài Doklam, Ấn Độ và Trung Quốc đang có tranh chấp ở khu vực Ladakh, nơi lực lượng của hai nước đã giao tranh dẫn đến chết người vào năm 2020.

Trong khi đó, giáo sư Harsh V. Pant từ đại học King's College London lập luận rằng Bhutan sẽ không hành động nếu không có ý kiến của Ấn Độ trong vấn đề Doklam. "Bản thân người Bhutan đã nói rằng đây là vấn đề ba bên nên không có gì phải bàn cãi về sự tham gia của Ấn Độ", giáo sư Pant cho biết.

Tuy nhiên, giáo sư Pant nhận định rằng Bhutan có thể muốn sớm giải quyết vấn đề biên giới với Trung Quốc, để tránh bị lôi kéo sâu hơn vào cuộc cạnh tranh giữa hai cường quốc.

“Người Bhutan cảm thấy rằng cuộc tranh chấp giữa Ấn Độ và Trung Quốc đang ngày càng gay gắt và trước khi quá muộn, có lẽ họ nên giải quyết tranh chấp biên giới của mình với Trung Quốc”, ông Pant nói và cho rằng “Trung Quốc muốn thiết lập quan hệ ngoại giao với Bhutan để chọc tức Ấn Độ”.

Tuy nhiên, ở Bhutan, một nghị sĩ và chuyên gia về quan hệ Trung-Ấn đã bác bỏ những quan điểm như vậy.

Passang Dorji, người có luận án tiến sĩ có tựa đề “Cạnh tranh Trung-Ấn đối với Bhutan và Nepal: Phản ứng của các quốc gia nhỏ đối với nền chính trị của các cường quốc”, cho biết: “Về vấn đề này trên thế giới, đặc biệt là về địa chính trị, có xu hướng chuyển sang câu chuyện rằng bất cứ điều gì Bhutan làm với Trung Quốc đều có hại cho Ấn Độ. Điều này không nhất thiết đúng”. -Sự cạnh tranh của Ấn Độ ở Bhutan và Nepal: Phản ứng của các quốc gia nhỏ đối với nền chính trị của các cường quốc."

Ông Dorji cho biết Bhutan coi Ấn Độ là "người bạn thân thiết nhất" của mình và lưu ý rằng hiệp ước hữu nghị sửa đổi năm 2007 đã cam kết hai nước láng giềng hợp tác trong các vấn đề liên quan đến lợi ích quốc gia của họ.

Sự tiến triển của các cuộc đàm phán Bhutan-Trung Quốc thậm chí có thể là một điều tốt cho an ninh của Ấn Độ, vị chuyên gia chỉ ra.

“Điều này có nghĩa là tình hình địa chính trị sẽ ổn định hơn. Việc Bhutan tránh xa Trung Quốc sẽ không góp phần vào tình hình địa chính trị trong khu vực”, ông Dorji nói.

Các vấn đề biên giới của Bhutan với Trung Quốc bắt đầu vào cuối những năm 1950 sau khi chính quyền Bắc Kinh tiếp quản Tây Tạng. Nguyên tắc phân định ranh giới giữa Tây Tạng và Bhutan không được Trung Quốc khi đó công nhận.

Trong những thập kỷ tiếp theo, Trung Quốc đã xuất bản các bản đồ yêu sách những phần mà Bhutan coi là lãnh thổ của mình. Năm 1996, Bhutan phát hiện hoạt động khai thác gỗ và xây đường của Trung Quốc trên vùng lãnh thổ tranh chấp. Sau khi nêu ra vấn đề này, Trung Quốc đã đề xuất một thỏa thuận tạm thời nhằm duy trì hòa bình và ổn định ở biên giới, được ký vào tháng 12 năm 1998.

Trong vòng đàm phán ở Bắc Kinh, Trung Quốc đề xuất đổi 495 km² đất lấy 269 km² ở phía tây bắc Bhutan. Việc hoán đổi này có thể làm suy yếu nghiêm trọng an ninh của Ấn Độ do dịch chuyển biên giới Bhutan-Trung Quốc về phía nam.

Gần đây hơn, các phương tiện truyền thông đưa tin Trung Quốc đang xây dựng cơ sở hạ tầng trên lãnh thổ Bhutan - một tuyên bố liên tục bị chính phủ Bhutan bác bỏ.

Tháng 3 vừa qua, Thủ tướng Bhutan Lotay Tshering nói với một tờ báo Bỉ rằng "không phải một mình Bhutan giải quyết vấn đề biên giới. Chúng tôi có ba bên".

Các nhà phân tích Ấn Độ có thể không đồng ý về những tác động này, nhưng nhìn chung họ cảm thấy New Delhi cần phải hành động cẩn thận.

Giáo sư Pant nói: “Ấn Độ sẽ nói rõ với các quan chức Bhutan rằng" ‘Hãy nhìn xem, các ranh giới đỏ của chúng tôi cũng cần được tôn trọng’ bởi vì cuối cùng, đó là vấn đề về an ninh khu vực và an ninh Ấn Độ”.