Trung Quốc trồng thành công 2.000 tấn sầu riêng ở Hải Nam, đe dọa vị thế Việt Nam ra sao?

Dù Trung Quốc đã thu hoạch thành công 2.000 tấn sầu riêng đầu tiên, các chuyên gia cho rằng đây chưa phải là mối đe dọa với sầu riêng Việt, vốn đang chiếm ưu thế về giá và chất lượng.

Trung Quốc đã trồng được sầu riêng, nhưng chưa thể đe dọa vị thế của hàng Việt trên thị trường. Ảnh: Getty

Khoảng 5 năm trước, Trung Quốc bắt đầu thử nghiệm trồng sầu riêng tại đảo Hải Nam với mục tiêu giảm phụ thuộc vào nhập khẩu và rút ngắn chuỗi cung ứng. Diện tích trồng đã tăng gần bốn lần, từ 700ha năm 2020 lên khoảng 2.600ha vào năm 2025. Tuy nhiên, chỉ khoảng 267ha hiện có thể thu hoạch.

Giá sầu riêng trồng tại Trung Quốc hiện khoảng 100 nhân dân tệ một kg, tương đương 340.000 đồng. Giới chuyên gia nước này kỳ vọng giá sẽ giảm còn 20 tệ, tức khoảng 70.000 đồng, nếu sản lượng nội địa được mở rộng như từng xảy ra với nho hồng và nho sữa. Dẫu vậy, để làm được điều đó, Trung Quốc cần tăng thêm diện tích, vượt qua thách thức khí hậu và tối ưu hóa chi phí sản xuất.

Hiện tại, Việt Nam vẫn là một trong những nhà cung cấp chính mặt hàng này cho Trung Quốc. Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), năm ngoái, Trung Quốc chi gần 7 tỷ USD nhập khẩu sầu riêng, trong đó 2,94 tỷ USD là hàng Việt, chiếm hơn 40% tổng giá trị.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho rằng việc Trung Quốc trồng được sầu riêng chưa tạo sức ép đáng kể với nông dân Việt Nam. Thậm chí, ngay cả khi diện tích trồng tại đảo Hải Nam được mở rộng tối đa, sản lượng thu hoạch vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của quốc gia đông dân nhất thế giới.

Theo ông Nguyên, điều kiện tự nhiên tại Hải Nam chỉ phù hợp một phần với cây sầu riêng. Khu vực này thường xuyên bị ảnh hưởng bởi bão, nền nhiệt thấp khiến cây mất đến bốn năm mới ra hoa, nhưng hoàn toàn có thể bị xóa sổ sau một trận siêu bão. Thêm vào đó, chi phí sản xuất tại Trung Quốc cao gấp hai đến ba lần so với Việt Nam do nhân công và kỹ thuật đắt đỏ.

Trong khi đó, sầu riêng Việt được đánh giá cao nhờ hương vị đặc trưng và mức giá cạnh tranh. Hiện nay, sầu riêng Việt xuất khẩu sang Trung Quốc có giá khoảng 90.000 đến 150.000 đồng một kg. Ông Nguyên khẳng định: "Với chi phí thấp, Việt Nam có thể bán sầu riêng rẻ hơn, vừa túi tiền người tiêu dùng Trung Quốc", đồng thời cho rằng nguy cơ hàng Việt bị lấn át gần như bằng không.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Công ty Vina T&T, cũng có quan điểm tương tự. Theo ông, sản lượng sầu riêng Trung Quốc năm nay tương đương khoảng 80 container hàng xuất khẩu từ Việt Nam, một con số quá nhỏ để tạo ảnh hưởng đến thị trường hay giá cả.

Trên trang People’s Daily Online, ông Lang Haibo, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH Nông nghiệp Hải Nam Youqi, cho biết doanh nghiệp dự kiến thu hoạch khoảng 2.000 tấn sầu riêng trong năm nay, gấp gần 40 lần vụ đầu tiên với chỉ khoảng 50 tấn. Trong khi đó, tổng lượng sầu riêng Trung Quốc nhập khẩu năm ngoái vượt 1,56 triệu tấn.

Chính quyền đảo Hải Nam đang đặt mục tiêu nâng diện tích trồng sầu riêng lên 6.600ha vào năm 2028, đồng thời ứng dụng công nghệ tưới tiêu tự động, trí tuệ nhân tạo trong phân loại trái và mô hình xen canh để tăng năng suất. Tuy nhiên, theo giới phân tích, chỉ khi sản lượng nội địa đạt hàng trăm nghìn tấn, thị trường khu vực mới bị ảnh hưởng rõ rệt, điều này khó có thể xảy ra trong ngắn hạn.

Ông Nguyễn Đình Tùng dự báo Trung Quốc phải mất ít nhất mười năm nữa mới đạt được sản lượng đáng kể. Đây chính là khoảng thời gian để Việt Nam tận dụng, đẩy mạnh xây dựng thương hiệu quốc gia và phát triển ngành hàng sầu riêng một cách bền vững.

Trong nước, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Quyết định 3015, áp dụng quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm riêng đối với sầu riêng tươi xuất khẩu. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng mà còn gia tăng giá trị sản phẩm và tạo lợi thế cạnh tranh dài hạn cho nông sản Việt.

Chất lượng sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam đã có bước tiến đáng kể, nhiều lô hàng đạt chuẩn ngang với sầu riêng Thái Lan. Tuy vậy, giống Monthong của Thái vẫn giữ lợi thế nhờ sản lượng lớn, thương hiệu mạnh và hệ thống logistics hoàn chỉnh. Giá bán lẻ sầu riêng Thái tại Trung Quốc dao động từ 160.000 đến 200.000 đồng một kg.

Theo đánh giá của nhiều doanh nghiệp, điểm mạnh lớn nhất của Việt Nam hiện nay là giá xuất khẩu thấp hơn so với Thái Lan. Điều này tạo ra cơ hội mở rộng thị phần. Để giữ vững lợi thế, Hiệp hội Rau quả Việt Nam khuyến nghị các địa phương và nông dân tiếp tục đầu tư phát triển vùng trồng, tuân thủ kỹ thuật canh tác theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, cải thiện khâu đóng gói và xây dựng thương hiệu quốc gia cho sầu riêng.

Số liệu xuất khẩu những tháng gần đây cho thấy đà tăng trưởng mạnh mẽ. Ba tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam mỗi tháng chưa đến 100 triệu USD. Tháng tư, con số này đã vượt mốc 100 triệu USD, tăng gấp đôi trong tháng năm và đạt khoảng 300 triệu USD vào tháng sáu.

Riêng trong tháng bảy, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng Việt Nam ước đạt 350 đến 400 triệu USD. Lũy kế bảy tháng đầu năm, giá trị xuất khẩu sầu riêng đã vượt mốc 1 tỷ USD, cho thấy tiềm năng lớn và vị thế ngày càng được củng cố của mặt hàng này trên thị trường quốc tế.