Châu Âu đang ngồi trên ‘mỏ vàng’ trị giá hàng tỷ euro chưa được khai thác

Một nguồn tài nguyên khổng lồ đang bị bỏ quên ngay giữa các đô thị châu Âu: hàng triệu tấn rác thải điện tử, thứ mà các chuyên gia gọi là “mỏ kho báu bị lãng quên”.

Theo báo cáo công bố ngày 14/10 của liên minh FutuRaM, mỗi năm châu Âu thải ra khoảng 1 triệu tấn nguyên liệu thô quan trọng (CRM) có thể tái chế từ rác thải điện tử. Nếu được khai thác đúng cách, “mỏ rác thải đô thị” này có thể trở thành nguồn cung bền vững cho công nghệ xanh, cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và quốc phòng hiện đại.

Báo cáo của FutuRaM là nghiên cứu toàn diện nhất về hành trình của thiết bị điện, điện tử (EEE) từ khi bán ra đến lúc hết vòng đời tại khu vực EU27+4 gồm Liên minh châu Âu, Anh, Thụy Sĩ, Iceland và Na Uy. Hàng triệu tấn thiết bị bị loại bỏ mỗi năm đang chứa những nguyên tố đất hiếm trong nam châm, chip, pin, bóng đèn huỳnh quang, các vật liệu cực kỳ giá trị trong ngành công nghệ.

Bà Jessika Roswall, Ủy viên EU phụ trách Môi trường và Kinh tế tuần hoàn, cho biết: “Châu Âu hiện phụ thuộc hơn 90% nguồn nguyên liệu thô từ các nước thứ ba, nhưng chỉ tái chế được khoảng 1% trong số đó. Chúng ta cần thay đổi tư duy để biến rác thải điện tử thành nguồn tài nguyên chiến lược”.

Bà nhấn mạnh rằng những biến động thương mại toàn cầu đã phơi bày điểm yếu của châu Âu. Việc tái chế không chỉ là yêu cầu về môi trường mà còn là một chiến lược đảm bảo an ninh kinh tế.

Chỉ riêng trong năm 2022, châu Âu đã tạo ra 10,7 triệu tấn rác thải điện tử, tương đương 20 kg cho mỗi người dân. Trong số này, 54% được xử lý đúng quy trình, còn lại 46%, tương đương 5 triệu tấn, rơi vào các kênh phi chính thức như bãi rác, lò đốt hoặc phế liệu kim loại hỗn hợp.

Từ lượng rác được xử lý đúng quy định, người ta đã thu hồi được khoảng 400.000 tấn nguyên liệu thô quan trọng, bao gồm đồng (162.000 tấn), nhôm (207.000 tấn), silic (12.000 tấn), vonfram (1.000 tấn) và paladi (2 tấn). Tuy vậy, gần 100.000 tấn vật liệu giá trị vẫn bị thất thoát do hệ thống tái chế còn hạn chế.

Các chuyên gia dự đoán đến năm 2050, khối lượng rác thải điện tử (WEEE) có thể tăng lên từ 12,5 đến 19 triệu tấn mỗi năm, trong đó lượng CRM có thể thu hồi đạt từ 1,2 đến 1,9 triệu tấn.

Ông Pascal Leroy, Tổng giám đốc Diễn đàn WEEE tại Brussels, nhấn mạnh: “Không có các nguyên liệu thô quan trọng, chúng ta không thể chế tạo pin, tua-bin hay chip, những nền tảng của tương lai xanh và kỹ thuật số. Tái chế rác điện tử chính là chìa khóa giúp châu Âu tự chủ chuỗi cung ứng và giảm phụ thuộc vào bên ngoài”.

Dự báo đến năm 2050, tấm pin quang điện sẽ là loại rác thải điện tử tăng nhanh nhất, từ 150.000 tấn vào năm 2022 lên tới 2,2 triệu tấn mỗi năm. Đây là lời cảnh báo rõ ràng về nhu cầu phát triển công nghệ tái chế tiên tiến để thu hồi silicon, bạc và các kim loại quý, những vật liệu thiết yếu cho quá trình chuyển đổi năng lượng sạch.

Cùng với đó, nhóm thiết bị lớn như máy giặt, tủ lạnh và thiết bị nhỏ cũng sẽ tăng mạnh. Để đối phó, châu Âu đang triển khai chiến lược năm mũi nhọn gồm tăng tỷ lệ thu gom và đảm bảo xử lý đúng quy chuẩn, thiết kế sản phẩm dễ tháo rời và dễ tái chế, tập trung vào các linh kiện giàu nguyên liệu quý, nâng cấp công nghệ tái chế tiên tiến, và sử dụng chính sách tài chính khuyến khích hoạt động tái chế.

Ông Kees Baldé, chuyên gia cấp cao của Liên Hợp Quốc (UNITAR SCYCLE), khẳng định: “Rác thải điện tử không phải là rác, đó là nguồn tài nguyên trị giá hàng tỷ euro đang chờ được khai thác. Mỗi kilogram được tái chế là một bước tiến cho nền kinh tế, giúp giảm phụ thuộc nhập khẩu và tạo thêm việc làm”.

Những dữ liệu và khuyến nghị từ báo cáo này sẽ là cơ sở quan trọng cho các chính sách mới của Liên minh châu Âu, trong đó có Đạo luật Nguyên liệu thô quan trọng, Đạo luật Kinh tế tuần hoàn và các sửa đổi trong Chỉ thị WEEE. Tất cả đều hướng tới mục tiêu đưa châu Âu tiến gần hơn tới một nền kinh tế xanh, tự chủ và bền vững.