Đề xuất bỏ quy định ‘chỉ sinh một hoặc hai con' ở Việt Nam để tránh già hóa dân số, vợ chồng có quyền tự quyết

Trao quyền tự quyết cho các cặp vợ chồng

Theo Bộ Y tế, mức sinh thay thế tại Việt Nam đang giảm đáng kể trong 12 năm qua và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới. Cụ thể, tổng tỉ suất sinh năm 2022 đạt 2,01 con/phụ nữ, và dự kiến giảm xuống 1,96 con/phụ nữ vào năm 2023. Xu hướng không muốn hoặc sinh rất ít con đã xuất hiện ở một số đô thị, nơi có điều kiện kinh tế phát triển.

Hai khu vực báo động là vùng Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Mức sinh tiếp tục xuống sâu, khoảng 1,5 con/phụ nữ. Trong khi đó, tại một số nơi có điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn, mức sinh vẫn cao, thậm chí rất cao: trên 2,5 con/phụ nữ.

Để giải quyết vấn đề này, Bộ Y tế đề xuất trao quyền tự quyết thời gian, khoảng cách sinh và số con cho các cặp vợ chồng. Việc này nhằm đảm bảo phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con. Đồng thời, các cặp vợ chồng, cá nhân cần bảo đảm trách nhiệm chăm sóc và nuôi, dạy con tốt; xây dựng gia đình ấm no, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, văn minh.

Đây là một sự thay đổi so với Pháp lệnh Dân số hiện hành, vốn quy định mỗi cặp vợ chồng chỉ được "Sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định". Bộ Y tế nhấn mạnh rằng, chính sách mới này sẽ giúp khắc phục tình trạng mức sinh xuống quá thấp, đồng thời tránh được nguy cơ già hóa dân số nghiêm trọng.

Bộ Y tế cũng chỉ rõ, để thực hiện giải pháp này, Nhà nước cần bảo đảm ngân sách để tuyên truyền vận động, thực hiện hỗ trợ, khuyến khích lợi ích vật chất, tinh thần cho các đối tượng thực hiện chính sách.

"Thực hiện các biện pháp khắc phục trước và sau khi ban hành Luật, tránh lợi dụng việc quy định quyền tự quyết định về số con của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân để vụ lợi, tuyên truyền, thực hiện trái với chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác dân số", Bộ Y tế nêu.

Giảm mất cân bằng giới tính và thích ứng già hóa dân số

Trong dự án luật, Bộ Y tế cũng hướng đến chính sách giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.

Từ năm 2012 đến nay, tỉ số giới tính khi sinh luôn duy trì ở mức trên 112 bé trai/100 bé gái. Nếu tiếp tục duy trì như vậy, đến năm 2050, Việt Nam sẽ có khoảng 2,3-4,3 triệu nam thanh niên khó có cơ hội lấy vợ trong nước, gây hệ lụy nghiêm trọng.

Mục tiêu của chính sách, được Bộ Y tế đưa ra, là xây dựng các giải pháp khống chế, giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, tiến tới đưa tỉ số giới tính khi sinh trở lại mức cân bằng tự nhiên, góp phần khắc phục những hệ lụy về xã hội và nhân khẩu học do tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh gây ra, thúc đẩy bình đẳng giới.

Bộ Y tế đề xuất nhiều biện pháp như: tuyên truyền, xóa bỏ định kiến giới, và nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức. Các biện pháp này bao gồm: tăng cường chế tài xử lý vi phạm, thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Dự án Luật Dân số cũng xây dựng các chính sách liên quan đến thích ứng với già hóa dân số, dân số già; phân bổ dân số hợp lý và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Thông qua những biện pháp này, Bộ Y tế kỳ vọng sẽ khắc phục được tình trạng giảm mức sinh thay thế và giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, góp phần vào sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.

>> Từ 1/7, chồng không có quyền yêu cầu ly hôn dù vợ có thai, sinh con với ai