Dòng tiền khổng lồ từ hàng loạt ông lớn công nghệ đổ vào AI, các quỹ đầu tư mạo hiểm thất thế
Khác với các cơn sốt công nghệ trước đây, AI đang được tài trợ bởi các công ty công nghệ như Microsoft, Amazon và Nvidia, thay vì các công ty đầu tư mạo hiểm truyền thống.
Thị trường vốn cổ phần tư nhân hiện đang tràn ngập các startup trí tuệ nhân tạo (AI) được định giá cao, trong đó có những công ty được mô tả là “thế hệ vàng”.
Khác với các đợt bùng nổ công nghệ trước, các quỹ VC lần này không đóng vai trò trung tâm. Thay vào đó, những công ty công nghệ lớn nhất như Microsoft, Amazon, Alphabet và Nvidia đang rót hàng tỷ đô la vào các công ty yêu cầu vốn lớn như OpenAI, Anthropic, Scale AI và CoreWeave.
Với việc các tập đoàn lớn nhất thế giới không ngừng đổ tiền vào cơn sốt AI, áp lực niêm yết công khai dường như không còn. Ngay cả khi có, nhóm startup này vẫn chưa đạt được các chỉ số lợi nhuận cần thiết để thu hút các nhà đầu tư công chúng.
Không chỉ tiền bạc, các tập đoàn công nghệ lớn còn cung cấp các lợi ích hữu hình như tín dụng đám mây và các mối quan hệ đối tác kinh doanh, những ưu đãi mà các nhà đầu tư mạo hiểm không thể cạnh tranh.
“Theo các startup AI mà chúng tôi trao đổi, họ không gặp vấn đề gì trong việc huy động vốn với mức định giá cao,” Melissa Incera, nhà phân tích tại S&P Global Market Intelligence, chia sẻ với CNBC. “Nhiều công ty còn báo cáo rằng, họ đang nhận được quá nhiều lời mời đầu tư không mong đợi.”
Tất cả điều này khiến các nhà đầu tư mạo hiểm phải điều chỉnh chiến lược trong một thị trường bị méo mó nghiêm trọng mà không có hồi kết rõ ràng. Theo một báo cáo từ PitchBook ngày 29/8, giá trị thoái vốn của các quỹ VC tại Mỹ năm nay dự kiến chỉ đạt 98 tỷ USD, giảm 86% so với năm 2021, và số lượng IPO được hỗ trợ bởi các quỹ VC dự kiến sẽ ở mức thấp nhất kể từ năm 2016. Các VC truyền thống vẫn cố gắng tham gia vào AI, nhưng họ chủ yếu đầu tư vào các startup nhỏ hơn, tập trung vào việc phát triển ứng dụng thay vì các doanh nghiệp hạ tầng AI.
Trong năm 2024, các nhà đầu tư đã rót 26,8 tỷ USD vào 498 giao dịch AI tạo sinh, theo PitchBook. Điều này tiếp nối xu hướng từ năm 2023, khi các công ty AI tạo sinh gọi được 25,9 tỷ USD, tăng hơn 200% so với năm 2022.
Theo Forge Global, AI chiếm 27% tổng số vốn huy động trong năm nay, tăng từ 12% vào năm 2023. Số vốn trung bình cho mỗi vòng gọi vốn của các công ty AI cũng tăng 140% so với năm trước, trong khi đối với các công ty không phải AI, mức tăng chỉ là 10%.
Chip Hazard, đồng sáng lập công ty Flybridge Capital Partners, cho biết dòng vốn đầu tư đang chuyển dịch lên các ứng dụng cao cấp và những công ty bền vững sẽ được xây dựng ở tầng này.
Tuy nhiên, điều đó sẽ cần thời gian để phát triển. Trong khi chờ đợi, các nhà đầu tư startup vẫn đang chịu hậu quả từ sự đảo chiều thị trường bắt đầu từ đầu năm 2022, khi lạm phát tăng cao khiến Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất, khiến các nhà đầu tư rút khỏi tài sản rủi ro và chuyển sang các khoản đầu tư an toàn hơn.
Giá cổ phiếu công nghệ đã phục hồi, chủ yếu do Nvidia, công ty cung cấp chip cho các mô hình AI, và các cổ phiếu vốn hóa lớn khác như Microsoft, Meta và Amazon. Chỉ số Nasdaq đã đạt mức kỷ lục vào tháng 7 trước khi giảm nhẹ. Tuy nhiên, IPO và các thương vụ mua lại lớn vẫn còn hiếm hoi, khiến các quỹ đầu tư mạo hiểm khó có được lợi nhuận cho các đối tác hữu hạn (LP) của họ.
"Các nhà quản lý quỹ đang gặp khó khăn trong việc huy động thêm vốn nếu không mang lại lợi nhuận cho LP, đặc biệt khi các khoản đầu tư an toàn hơn với lãi suất cao đang trở nên hấp dẫn," PitchBook viết trong báo cáo tháng 8.
Công ty AI duy nhất có khả năng gần IPO là Cerebras, một công ty sản xuất chip thành lập năm 2016, được hậu thuẫn bởi các quỹ VC truyền thống như Benchmark và Foundation Capital. Là một công ty bán dẫn, Cerebras không đạt được mức định giá cao như các nhà phát triển mô hình AI và các công ty hạ tầng khác, với đỉnh điểm là 4 tỷ USD vào năm 2021.
Cuối tháng 7, Cerebras cho biết đã nộp hồ sơ IPO bí mật lên Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC), nhưng vẫn chưa công bố bản cáo bạch công khai. Người phát ngôn của Cerebras từ chối bình luận.
Các công ty mô hình nền tảng AI với mức định giá cao ngất ngưởng hiện nằm ngoài tầm với của các quỹ VC, theo Jeremiah Owyang, đối tác tại Blitzscaling Ventures.
"Xét đến tình hình thị trường hiện tại, rất khó để các quỹ VC hứa hẹn lối thoát" - Owyang nói, và cho rằng các nhà đầu tư giai đoạn đầu có thể phải chờ từ 7 đến 12 năm mới thấy lợi nhuận từ các khoản đầu tư của mình – nếu những công ty đó thành công.
'Chen chân' vào các vòng gọi vốn lớn
Những công ty như Menlo Ventures và Inovia Capital đang theo đuổi một chiến lược khác trong lĩnh vực AI.
Vào tháng 1, Menlo đã tiết lộ việc huy động một quỹ đặc biệt (SPV), gọi là Menlo Inflection AI Partners, như một phần của vòng gọi vốn 750 triệu USD vào Anthropic, định giá công ty này hơn 18 tỷ USD. Kể từ khi Anthropic ra mắt vào năm 2021, Amazon đã là nhà đầu tư chính của công ty. Nhằm cạnh tranh với Microsoft, công ty đã rót hàng tỷ USD vào OpenAI và được cho là đang tham gia vào một vòng gọi vốn sắp tới, định giá nhà sáng tạo ChatGPT lên tới hơn 100 tỷ USD.
Menlo trước đây đã đầu tư vào Anthropic vào năm 2023 với mức định giá khoảng 4,1 tỷ USD. Để đầu tư thêm ở mức giá cao hơn nhiều, Menlo phải sử dụng một quỹ khác ngoài quỹ chính trị giá 1,35 tỷ USD đã đóng vào năm ngoái. Khi huy động một SPV, các quỹ đầu tư thường kêu gọi các nhà đầu tư đối tác (LP) đầu tư vào một quỹ riêng dành cho một khoản đầu tư cụ thể, thay vì một danh mục các công ty. Menlo đã nộp đơn xin huy động 500 triệu USD cho SPV này.
Vào tháng 7, đối thủ Cohere, tập trung vào AI tạo sinh cho doanh nghiệp, thông báo về một vòng gọi vốn 500 triệu USD từ các nhà đầu tư như AMD, Salesforce, Oracle và Nvidia, định giá công ty này ở mức 5,5 tỷ USD, tăng gấp đôi so với năm ngoái.
Cohere xác nhận với CNBC rằng một phần của khoản tài trợ này, cũng như một số đợt gọi vốn trước đó, đã thông qua SPV. Inovia, có trụ sở tại Montreal, đã tổ chức SPV mới nhất này, và CEO của Shopify, Tobias Lutke, là một trong những người tham gia.
Một số ngân hàng đầu tư cũng đã lập SPV để giúp nhiều nhà đầu tư góp vốn vào một công ty "nóng". JPMorgan Chase chia sẻ với CNBC rằng các khách hàng của họ "đã có thể tiếp cận nhiều khoản đầu tư AI hàng đầu" thông qua đơn vị Morgan Private Ventures của ngân hàng.
Tuy nhiên, để các nhà đầu tư có được lợi nhuận, công ty buộc phải IPO vào một thời điểm nào đó, vì môi trường pháp lý hiện nay khiến việc các công ty công nghệ lớn thực hiện các thương vụ mua lại quy mô lớn gần như không thể. Các công ty như Microsoft, Alphabet, Amazon và Nvidia có thể chờ đợi rất lâu với các khoản đầu tư của mình — họ có tổng cộng 280 tỷ USD tiền mặt và trên bảng cân đối kế toán.
IPO sẽ "tiếp tục phát triển"
Một con đường khác để tạo thanh khoản là thị trường thứ cấp, nơi cổ phiếu được bán cho nhà đầu tư khác.
SpaceX của Elon Musk, với giá trị ước tính hơn 200 tỷ USD trong đợt chào bán cổ phiếu cho nhân viên gần đây, đã cho phép nhà đầu tư bán cổ phiếu thông qua các giao dịch thứ cấp. Đây có thể là tương lai cho một số nhà đầu tư của xAI, startup AI mới 18 tháng tuổi của Musk, hiện đã được định giá 24 tỷ USD sau khi huy động 6 tỷ USD vào tháng 5.
Tuy nhiên, SpaceX là một ngoại lệ. Phần lớn các giao dịch thứ cấp được coi là cách để các nhà sáng lập và nhà đầu tư ban đầu rút một phần cổ phần từ các công ty có giá trị cao, chứ không phải là phương tiện để các quỹ đầu tư mạo hiểm tạo ra lợi nhuận. Để làm điều đó, họ cần các đợt IPO.
Michael Harris, người đứng đầu mảng thị trường vốn toàn cầu tại Sàn Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE), gần đây đã chia sẻ rằng NYSE đang đàm phán với "một số công ty tập trung vào AI" và cho biết, "khi ngành công nghiệp phát triển, chúng tôi kỳ vọng chuỗi IPO sẽ tiếp tục tăng."
Một số ít các công ty AI đã lên sàn trong năm nay. Astera Labs, chuyên cung cấp kết nối trung tâm dữ liệu cho các công ty hạ tầng đám mây và AI, đã ra mắt trên Nasdaq vào tháng 3 với giá trị hiện tại khoảng 6,5 tỷ USD, giảm so với mức 9,5 tỷ USD sau ngày giao dịch đầu tiên.
Tempus AI, công ty chẩn đoán y tế được Google hỗ trợ, đã IPO vào tháng 6. Cổ phiếu của công ty tăng khoảng 50% từ khi niêm yết, đưa giá trị công ty lên 8,6 tỷ USD.
Dù vậy, làn sóng IPO vẫn chưa thực sự bùng nổ. Và các công ty AI nổi bật vẫn chưa có kế hoạch niêm yết.
"Nếu không có sự thay đổi lớn trong tâm lý thị trường, tôi khó có thể thấy lý do tại sao các startup AI này lại muốn lên sàn khi họ có thể tiếp tục phát triển theo mô hình công ty tư nhân với những điều khoản thuận lợi như vậy", Melissa Incera từ S&P chia sẻ. Việc IPO "chỉ làm tăng áp lực phải tạo ra lợi nhuận hoặc cắt giảm chi phí, điều mà nhiều công ty chưa thể thực hiện ở giai đoạn phát triển hiện tại", bà nói thêm.
Hầu hết các nhà đầu tư mạo hiểm đều lạc quan về tiềm năng tạo ra lợi nhuận lớn từ AI trong các ứng dụng thực tiễn, điều đã xảy ra trong mọi chu kỳ công nghệ lớn trước đây, từ Amazon, Google đến Facebook.
John-David Lovelock, nhà phân tích tại Gartner với 35 năm kinh nghiệm trong ngành công nghệ thông tin, nhìn thấy cơ hội lớn cho AI trong lĩnh vực doanh nghiệp. Tuy nhiên, ông cho biết, chỉ 1% trong tổng số một nghìn tỷ USD chi tiêu cho phần mềm trong năm 2024 sẽ đến từ các doanh nghiệp đầu tư vào sản phẩm AI tạo sinh.
"Hiện tại, tiền đang được chi cho một số công cụ GenAI và các ứng dụng ít ỏi hiện có," Lovelock nói. "Tuy nhiên, việc triển khai rộng rãi GenAI trong danh mục phần mềm doanh nghiệp vẫn chưa thực sự diễn ra."
Theo CNBC
