"Vịnh Hạ Long nằm trong danh sách du lịch của tôi hơn một thập kỷ, nhưng ngay khi đến tôi đã muốn bỏ đi".
Lời tâm sự của du khách và thực tế đáng buồn
Vịnh Hạ Long là một trong những danh lam thắng cảnh nổi tiếng nhất Việt Nam, có sức hút đặc biệt đối với du khách trong và ngoài nước. Nơi đây nhiều lần được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới, nổi tiếng với hàng nghìn đảo đá vôi cao chót vót được bao phủ bởi rừng nhiệt đới, bao quanh là làn nước ngọc lục bảo lung linh.
Cảnh đẹp Hạ Long lung linh trên mạng mà Jemina Skelly đã lưu lại
Thế nhưng, vào cuối năm ngoái, tạp chí du lịch nổi tiếng của Mỹ Fodor’s Travel gây sốc khi công bố danh sách “No list 2024” (các điểm nên dừng ghé thăm trên thế giới). Đáng chú ý, vịnh Hạ Long của Việt Nam bất ngờ xuất hiện trong danh sách này.
“Vịnh Hạ Long nằm trong danh sách du lịch của tôi hơn một thập kỷ, nhưng ngay khi đến tôi đã muốn bỏ đi”, nữ du khách người Úc tên Jemina Skelly chia sẻ với tờ Ninetravel của Úc. Đây cũng là suy nghĩ chung của rất nhiều du khách, gióng lên hồi chuông về thực trạng đông đúc và ô nhiễm rác thải ở vịnh Hạ Long. Sau đây là chia sẻ của nữ du khách Úc này:
"Tôi đã lưu ảnh vịnh Hạ Long trên Pinterest và Instagram trong nhiều năm, rất phấn khích vì cuối cùng tôi cũng có thể tận mắt khám phá nơi này. Nhưng khi đến nơi, tôi được chào đón bằng làn nước xám xịt ô nhiễm, rất đông khách du lịch và hoàn toàn không có động vật hoang dã.
Thực tế khác xa khiến khách du lịch không khỏi thất vọng. Ảnh: Jemina Skelly
Đây là một trong những điểm thu hút khách du lịch chính của Việt Nam, với các chuyến đi trong ngày và tour du lịch bằng thuyền qua đêm được quảng cáo ở mọi nơi bạn nhìn thấy. Vì thế, tất nhiên, rất đông du khách.
Điều đó ngược lại với suy nghĩ của tôi, khi vịnh Hạ Long là địa điểm được UNESCO công nhận, tại sao không chăm sóc vịnh, thông qua giới hạn số lượng du khách hoặc các chương trình làm sạch?
Có lúc chúng tôi đi ngang qua một con tàu khổng lồ, ngay giữa vịnh, dỡ than xuống một chiếc thuyền nhỏ hơn, khiến những đám bụi bay vào không khí và nước, trộn lẫn với khói diesel của các tàu du lịch xả ra trong vịnh.
Nói về nước, bạn chắc chắn sẽ không muốn bơi trong đó, vì vết dầu loang trên bề mặt và thường xuyên có chai lọ, găng tay nhựa và rác không xác định trôi nổi.
Vịnh Hạ Long có không gian tuyệt đẹp nhưng ô nhiễm đang khiến du khách thất vọng. Ảnh: Jemina Skelly
Một trong những điểm thu hút ở vịnh là một hang động có con đường mà du khách có thể đi qua, mất tối đa khoảng 20 phút. Thế nhưng, chúng tôi phải mất gần 50 phút để đi xuyên qua hang động do có rất nhiều người đi dọc theo con đường với một hàng duy nhất.
Sau khi đọc trải nghiệm về tàu thuyền chở du khách đông đúc đến thăm các vịnh bị tắc nghẽn, tôi đã chi thêm một ít tiền cho kỳ nghỉ hai đêm trên tàu du lịch cao cấp hơn, với mong muốn sẽ được ghé qua những địa điểm khác lạ hơn.
May mắn, chúng tôi đã đến thăm vài khu vực của vịnh nơi ít gặp khách du lịch, nhưng tình trạng ô nhiễm vẫn còn đó, cũng như sự thiếu đa dạng sinh học. Thực tế cũng có những phần thú vị trong vịnh. Chẳng hạn chèo thuyền kayak qua một vịnh yên tĩnh đến hòn đảo là điểm nổi bật, cũng như ngồi trên ban công tàu với một ly cà phê vào buổi sáng, chiêm ngưỡng vẻ đẹp địa chất.
Nhưng chắc chắn có những nơi tốt hơn nhiều ở Đông Nam Á.
Rác trên vịnh Hạ Long
Ví dụ, tôi đã đến thăm Vườn quốc gia Khao Sok ở Thái Lan, nơi cũng có những núi đá vôi và nước màu ngọc lục bảo tương tự vịnh Hạ Long, nhưng ít đông khách hơn và có nhiều động vật hoang dã. Bạn có thể ở trong những ngôi nhà gỗ nổi, bơi lội trong làn nước trong vắt và ngắm nhìn những chú khỉ, voi...
Có lẽ tôi cần phải nghiên cứu thêm trước khi đến vịnh Hạ Long, tìm một công ty du lịch tổ chức các chương trình bền vững trong vịnh hoặc tham quan các khu vực khác nhau. Tuy nhiên, phần lớn du khách sẽ đi qua những khu vực tắc nghẽn này vì phải theo hành trình và chắc chắn cảm thấy bỡ ngỡ giống tôi.
Sau hành trình, tôi tự hỏi, vịnh Hạ Long có cần phải đóng cửa đón khách du lịch một thời gian để có thể phục hồi, giống như Thái Lan đã làm với vịnh Maya năm 2018? Vì vậy, nếu vịnh Hạ Long là nơi nằm trong danh sách mong muốn của bạn, hãy xem xét lại chuyến đi sắp tới".
Trước đó, vào tháng 1, tờ Mirror cũng cảnh báo du khách người Anh không nên đến thăm "kỳ quan thiên nhiên thế giới đầy rác và đám đông" vịnh Hạ Long.
Vấn đề rác thải và thực tế quá đông đúc đã khiến vịnh ảnh hưởng tiêu cực nên Fodor's Travel kêu gọi du khách đang cân nhắc chuyến thăm đến nơi này hãy tránh xa vịnh Hạ Long trong năm 2024. Trong trường hợp vẫn muốn đến, Fodor's Travel khuyến nghị nên chọn nhà điều hành có chính sách du lịch có trách nhiệm, trình báo về việc thấy rác, đi tàu hai đêm thay vì một đêm để tới những nơi yên tĩnh hơn…
Cần siết chặt chất lượng tàu chở khách
"Một trong những nguyên nhân chính gây ra vấn đề rác thải là do thiếu hệ thống quản lý rác thải phù hợp trong khu vực. Ngoài ra, lượng lớn khách du lịch đến thăm vịnh Hạ Long mỗi năm tạo ra một lượng rác thải đáng kể mà không phải lúc nào cũng được quản lý đúng cách", một chuyên gia về biển phân tích với Fodor's Travel.
Tạp chí du lịch nêu rõ việc hạn chế du lịch không nhằm "hạ bệ hay chê bai" mà thể hiện sự trân trọng và muốn bảo vệ các điểm đến nổi tiếng này. Để giải quyết vấn đề bảo vệ hệ sinh thái ở Hạ Long, một trong những phương pháp Fodor’s Travel chỉ ra là "cần phải giảm số lượng du khách dựa trên đánh giá khách quan về khả năng chuyên chở của các tàu".
Cơ quan có thẩm quyền cần siết chặt chất lượng tàu chở khách
Trên thế giới, Nhật Bản là quốc gia nổi bật với các biện pháp hạn chế tác động từ vấn đề quá tải du lịch. Tuy nhiên, trong bối cảnh du lịch Việt Nam hiện nay, nhiều chuyên gia nhận định hạn chế số lượng khách đến Hạ Long là phương pháp chưa phù hợp.
Theo các chuyên gia, thay vì hạn chế khách du lịch, Ban quản lý vịnh Hạ Long cần có kế hoạch phát triển du lịch bền vững để giải quyết triệt để vấn đề môi trường. Nhiều chuyên gia đồng ý về việc toàn bộ tàu chở khách quá cũ, không còn đảm bảo chất lượng kỹ thuật, động cơ quá ồn, thải nhiều khói và rò rỉ dầu cần phải tu sửa hoặc loại bỏ, di chuyển hẳn ra khỏi vùng vịnh. Những tàu không đảm bảo an toàn lưu trú cho du khách thì chỉ nên di chuyển trong ngày. Tất cả tàu chở khách phải đáp ứng tiêu chí về an toàn kỹ thuật, bảo vệ môi trường của Bộ Giao thông vận tải.
Một yếu tố khác khiến môi trường tại vịnh Hạ Long bị tác động nặng nề là cảng biển nước sâu vẫn hoạt động xung quanh khu du lịch. Điều này sẽ gây ảnh hưởng bởi vệt dầu loang của tàu cỡ lớn, bụi bặm từ quá trình vận chuyển khi phần lớn lượng hàng ở Quảng Ninh là xi măng và than.
Để đảm bảo cảnh quan của vùng vịnh, cần phải có biện pháp giới hạn khu vực di chuyển của các tàu đánh cá nhỏ lẻ của hộ dân. Hiện loại tàu này vẫn có thể chạy thẳng vào trung tâm thành phố. Điển hình, khu vực chợ Hạ Long hàng ngày xảy ra tình trạng tập trung nhiều tàu nhỏ để cung cấp hải sản đánh bắt, gây ra mùi tanh và nhiều thùng xốp tràn lan trên mặt vịnh. Do đó, các bến tàu cá hiện tại cần phải giảm bớt, tập trung ở một địa điểm nhất định.
Chợ Hòn Gai sầm uất, họp từ rất sớm
Trong thời gian tới, các chuyên gia về du lịch, đại diện công ty lữ hành đề xuất tỉnh Quảng Ninh cần đẩy mạnh truyền thông về bảo vệ môi trường tới các địa điểm kinh doanh dịch vụ và du khách. Những nhà hàng, khách sạn hiện nay nên hạn chế rác thải nhựa tới mức tối đa. Đồng thời, chính quyền địa phương phải có chế tài xử phạt hành vi xả rác thải bừa bãi.
