Đưa khoản lỗ gần 44.800 tỷ của EVN vào giá điện: Nếu không minh bạch sẽ tạo tiền lệ xấu

Cần làm rõ thua lỗ do đâu

Tổng hợp ý kiến góp ý của các bộ ngành và đơn vị, hiệp hội, tổ chức liên quan tới việc sửa đổi Nghị định 72/2025 của Chính phủ quy định về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân gửi Bộ Tư pháp thẩm định, nhiều ý kiến cho rằng cần phải làm rõ các khoản lỗ của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Cụ thể, Bộ Quốc phòng đề nghị rà soát, bổ sung và làm rõ nguyên nhân cụ thể các yếu tố dẫn đến số lỗ lũy kế 44.792 tỷ đồng, từ đó xác định các nội dung lỗ lũy kế liên quan trực tiếp đến chi phí sản xuất, cung ứng điện, báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định.

Bộ Tài chính đề nghị làm rõ nguyên nhân lỗ, phân biệt rành mạch đâu là chi phí trực tiếp phục vụ sản xuất, đâu là chi phí ngoài cốt lõi. Nếu lỗ vì vận hành hệ thống điện thì còn có thể chia sẻ, nhưng nếu do đầu tư ngoài ngành, quản lý kém hiệu quả thì không thể để người dân gánh chịu. Với vai trò quản lý ngành, Bộ Công Thương chịu trách nhiệm toàn diện đối với việc rà soát, kiểm tra các nội dung báo cáo của EVN, giám sát điều chỉnh giá điện bán lẻ bình quân của EVN, rà soát trách nhiệm của các bộ ngành.

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Hội Điện lực và Hội Bảo vệ người tiêu dùng cùng chung quan điểm: Phải minh bạch tuyệt đối số liệu, có cơ chế giám sát độc lập và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Cụ thể, VCCI đề nghị làm rõ nội dung liên quan đến việc cho phép phân bổ các khoản chi phí chưa được tính toán, bù đắp đầy đủ là chỉ áp dụng cho từ năm 2022 hay có hiệu lực cho cả các trường hợp sau này?

Theo VCCI, cần làm rõ việc xác định tổng các khoản chi phí này sẽ căn cứ vào cơ sở nào, do ai xác định? Phân bổ chi phí này do EVN đề xuất, song áp dụng cho từng năm hay có phương án phân bổ tổng thể chung theo lộ trình. Trường hợp sau khi phân bổ hết, chi phí này sẽ được loại ra khỏi công thức tính giá điện thì giá điện có giảm hay không?

Cần minh bạch, thuyết phục

Trao đổi với PV Tiền Phong, TS. Nguyễn Huy Hoạch - chuyên gia Hiệp hội Năng lượng Việt Nam - cho rằng, việc chia sẻ với EVN trong giai đoạn 2022-2023 là có thể chấp nhận để tính đủ, tính đủ các chi phí trực tiếp hợp lý, hợp lệ... trong bối cảnh chi phí mua điện tăng cao thời điểm đó. Điều này giúp đảm bảo hiệu quả kinh doanh của EVN và ngành điện; đảm bảo an ninh năng lượng. Tuy nhiên, theo ông Hoạch, nếu không kèm cơ chế minh bạch, việc sửa đổi này sẽ thiếu thuyết phục.

“Ngành điện cần giải trình rõ bằng số liệu trung thực, chính xác các khoản lỗ do nguyên nhân khách quan là do Nhà nước định giá bán điện thấp hơn chi phí đã tính đúng, tính đủ, hợp lý, hợp lệ, hay do công tác quản trị còn yếu khi tính cả các chi phí không hợp lý, hợp lệ vào giá”, ông Hoạch nói.

Theo ông Hoạch, khoản lỗ gần 44.800 tỷ đồng của EVN cần phải được kiểm toán lại bởi Kiểm toán Nhà nước, thay vì chỉ dựa vào kiểm toán độc lập của EVN.

“Người dân là khách hàng sử dụng điện không mong muốn phải gánh cả những chi phí bất hợp lý, đầu tư ngoài ngành hay khoản lỗ không rõ ràng. Điều họ cần là sự minh bạch tuyệt đối", ông Hoạch nhấn mạnh.

Chuyên gia Nguyễn Minh Duệ cho rằng, việc xử lý khoản lỗ của EVN đưa vào giá điện cần xem xét cẩn trọng. Bởi điện không chỉ là hàng hóa đơn thuần, mà là huyết mạch của nền kinh tế. Một điều chỉnh nhỏ về giá cũng có thể lan tỏa tới toàn bộ đời sống và sản xuất. Việc đưa khoản lỗ phép tính gần 44.800 tỷ đồng và được chia ra trong thời gian ngắn, có thể tác động lớn đến đời sống, hoạt động sản xuất của doanh nghiệp, đồng thời đây còn là vấn đề ảnh hưởng đến niềm tin của người dân.

Theo ông Duệ, Nghị định 72 mới được Chính phủ ban hành và có hiệu lực từ ngày 28/3. Thế nhưng, chỉ sau ít tháng cơ quan tham mưu xây dựng nghị định là Bộ Công Thương lại đề xuất sửa; bổ sung khoản lỗ chi phí sản xuất kinh doanh điện và lỗ tỷ giá, để làm căn cứ sửa đổi cơ cấu tính giá... thể hiện sự lúng túng của Bộ Công Thương. Để tránh tình trạng này, Chính phủ cần gắn cơ chế phân bổ lỗ với yêu cầu cải cách quản trị, tiết kiệm chi phí và công khai thông tin.

“Hiện nay, EVN còn nhiều dư địa để kiểm soát chi phí ở các khâu. Do đó, các cơ quan có thẩm quyền cần đánh giá hết các nguyên nhân gây thua lỗ, nếu không việc sửa nghị định để khoản lỗ của EVN bù vào tăng giá điện sẽ tạo tiền lệ xấu. Lỗ thì Nhà nước gánh. Cơ chế này có thể khiến lãnh đạo EVN không có động lực thay đổi quản trị và nâng cao hiệu quả”, ông Duệ nói.