ECB kẹt giữa “gọng kìm” lạm phát và suy thoái

"Chương trình mua tài sản khẩn cấp" do ECB đưa ra khi bắt đầu đại dịch sẽ kết thúc trong tháng Ba này. Đây cũng là thời điểm đánh dấu sự kết thúc của gói 2.000 tỷ euro (khoảng 2.200 tỷ USD) mà ECB bơm vào hỗ trợ nền kinh tế khu vực sử dụng đồng euro trong hai năm qua.

Trong bối cảnh nạn lạm phát có thể dai dẳng và gia tăng trong nhiều tháng, ECB phải đứng trước thách thức mới là làm sao để quản lý các hậu quả do xung đột Nga - Ukraine gây ra và điều này sẽ ảnh hưởng đến chiến lược của ECB như thế nào?

Cuộc họp của Hội đồng thống đốc tại Frankfurt diễn ra vào ngày 10/3 vừa qua là cuộc họp đầu tiên kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Cuộc họp không đưa ra quyết định cụ thể nào nhưng ECB phải đánh giá chính xác các rủi ro kinh tế trong tình hình hiện nay, đồng thời đưa ra các dự báo sửa đổi về tăng trưởng và lạm phát cho đến năm 2024 để tìm ra quỹ đạo tăng giá.

Tính đến tháng Hai, quỹ đạo này được xác định là 5,8% tại khu vực đồng euro, cao gần gấp ba lần so với mục tiêu 2% của ECB.

Tốc độ tăng trưởng đã được các nhà chiến lược điều chỉnh xuống mức thấp hơn dự kiến ban đầu, song lệnh cấm vận của Mỹ nhằm vào lĩnh vực năng lượng của Nga đã gây ra một cú sốc lớn cho thị trường. Chưa kể, đồng euro đã giảm xuống mức thấp nhất so với đồng USD trong gần hai năm, khiến giá các sản phẩm nhập khẩu ngày càng tăng cao, đặc biệt là nhiên liệu.

Cụ thể, GDP năm nay của châu Âu ban đầu được Ủy ban châu Âu (EC) dự báo sẽ đạt mức 4% nhưng hiện đã hạ xuống chỉ còn là 2,4% (theo Ngân hàng Mỹ). Nếu tình trạng Nga – Ukraine tiếp tục căng thẳng, giá dầu sẽ làm giảm tăng trưởng xuống còn 2% và hoạt động kinh tế các tháng còn lại trong năm sẽ rơi vào tình trạng đình trệ. Nếu căng thẳng leo thang, khu vực đồng euro có thể rơi vào suy thoái lần thứ hai sau hai năm.

Vấn đề đặt ra trước mắt ECB lúc này là xác định nhịp độ thoát khỏi chương trình nới lỏng tiền tệ được đưa ra từ trước đại dịch. Ở mức độ lạm phát, trong những tuần gần đây tiếng nói của phe "diều hâu" ngày càng có trọng lượng hơn trong việc kêu gọi nhanh chóng chấm dứt "Chương trình mua tài sản" và bắt đầu tăng lãi suất (hiện ở mức -0,5%) giống như nhiều ngân hàng trung ương khác.

Sau khi Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) đã hai lần tăng lãi suất kể từ tháng 12/2021, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) dự kiến sẽ tăng lãi suất vào tuần tới, bất chấp xung đột tại Ukraine.

Rõ ràng, dù trường hợp nào xảy ra thì “bóng ma” lạm phát vẫn luôn hiện hữu, đòi hỏi Chủ tịch ECB Christine Lagarde cùng các đồng sự cần có một đòn bẩy thần kỳ để ứng phó với tình thế này.

Trong ngắn hạn, các thống đốc Ngân hàng Trung ương châu Âu phải lựa chọn giữa lạm phát và suy thoái. Đây không phải là một quyết định dễ chịu.

Cho đến nay, ECB vẫn cam kết tránh mọi sự xáo trộn cho thị trường tài chính có thể có từ cuộc khủng hoảng Ukraine.

Tuy nhiên, căng thẳng của thị trường chứng khoán, sự sụt giảm của cổ phiếu ngân hàng liên quan đến các lệnh trừng phạt nhằm vào lĩnh vực tài chính Nga đang khiến nỗi lo suy thoái xuất hiện trở lại. Do đó, ECB đang phải đề phòng cả nguy cơ phân mảnh trong khu vực đồng euro: chênh lệch lãi suất có thể gây nguy hiểm cho khả năng thanh toán của các quốc gia thành viên mắc nợ nhiều nhất.

Thực tế, trong những ngày gần đây, chênh lệch giữa lãi suất ở Đức và Italy đã tăng lên mức cao nhất kể từ 18 tháng qua.

Trái với ECB, các ngân hàng trung ương của các nước Đông Âu không phải là thành viên khu vực đồng euro đã không chờ đợi để tăng lãi suất.

Theo đó, trong tháng 1/2022, lạm phát lần lượt là 10% ở Ba Lan và Cộng hòa Czech, 8,3% ở Romania, 7,9% ở Hungary. Để không phải chạy theo sau lạm phát phi mã, ngày 8/3, Ngân hàng Trung ương Ba Lan đã tăng lãi suất lần thứ 6 kể từ tháng 7/2021 để ấn định lãi suất chủ chốt ở mức 3,5%, trong khi Ngân hàng Trung ương Hungary tăng lãi suất 9 lần lên 3,4% và Ngân hàng Trung ương Czech tăng lần thứ sáu trong vài tháng để ấn định lãi suất ở mức 4,5%.