Khủng hoảng antimon toàn cầu: Một lệnh cấm từ Trung Quốc, cả ngành ắc quy Mỹ chao đảo
Trung Quốc hạn chế nghiêm ngặt việc xuất khẩu khoáng chất sản xuất ắc quy, bao gồm lệnh cấm vận chuyển tới Hoa Kỳ.
Lệnh kiểm soát xuất khẩu khoáng sản antimon của Trung Quốc – bắt đầu từ cuối năm ngoái – đang dần để lại hậu quả nghiêm trọng cho các nhà sản xuất ắc quy axít chì toàn cầu, đặc biệt là tại Mỹ.
Khi chi phí mua antimon tăng vọt, các doanh nghiệp buộc phải chuyển gánh nặng này cho khách hàng, làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng kéo dài, thậm chí mang tính chất an ninh quốc gia.
“Chúng tôi coi đây là tình trạng khẩn cấp quốc gia”, ông Steve Christensen, Giám đốc điều hành Liên minh Ắc quy Có trách nhiệm (Responsible Battery Coalition – RBC) có trụ sở tại Mỹ, tuyên bố. Liên minh này bao gồm các thành viên như nhà sản xuất ắc quy Clarios, Honda và FedEx.
Theo ông Christensen, vai trò của antimon không chỉ giới hạn trong ngành sản xuất ắc quy. Đây còn là nguyên liệu quan trọng trong các thiết bị quân sự như kính nhìn đêm, hệ thống định vị và đạn dược.
Trong ngành công nghiệp, antimon giúp cải thiện tính năng dẫn điện và độ bền của ắc quy axít chì – loại ắc quy được dùng phổ biến trong xe động cơ đốt trong và các hệ thống điện dự phòng.
Tuy nhiên, việc Trung Quốc đột ngột siết chặt xuất khẩu antimon đang đẩy cả ngành vào thế bị động. Giá antimon giao ngay hiện đã vượt mốc 60.000 USD mỗi tấn – cao gấp hơn 4 lần so với cùng kỳ năm ngoái.
“Không có giải pháp nhanh chóng nào cả. Toàn ngành đều bị bất ngờ”, ông Christensen thừa nhận.
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), Trung Quốc được cho là đã sản xuất khoảng 60% nguồn cung antimon toàn cầu trong năm 2024. Phần lớn antimon khai thác từ các quốc gia khác cũng được gửi về Trung Quốc để tinh luyện, khiến vai trò của Bắc Kinh trong chuỗi cung ứng khoáng sản này trở nên không thể thay thế.
Tháng 9/2023, Trung Quốc đưa antimon vào danh sách khoáng sản chịu kiểm soát xuất khẩu, yêu cầu doanh nghiệp phải xin cấp phép cho từng hợp đồng xuất khẩu. Đến tháng 12, nước này tiếp tục áp lệnh cấm hoàn toàn xuất khẩu antimon sang Mỹ – được xem là đòn trả đũa sau khi Washington tăng cường hạn chế xuất khẩu chip tiên tiến cho các công ty Trung Quốc.
Kể từ đó, xuất khẩu antimon của Trung Quốc ra thế giới đã giảm xuống chỉ còn 1/3 so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này buộc các công ty Mỹ phải tìm đến một “thị trường xám” – nơi những bên đã tích trữ antimon sẵn sàng bán lại với mức giá cắt cổ.
Không chỉ antimon, các lệnh kiểm soát của Trung Quốc đối với đất hiếm và nam châm đất hiếm – cũng là nguyên liệu chiến lược – đã được áp dụng trước đây để đáp trả thuế quan của chính quyền Trump. Các cuộc đối thoại song phương gần đây giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới không đề cập đến bất kỳ thỏa thuận nào về các nguyên liệu đất hiếm chuyên dụng như samarium, vốn cần thiết cho các ứng dụng quân sự.
Thiếu hụt đang lan rộng
Nhu cầu antimon toàn cầu ước đạt khoảng 230.000–240.000 tấn mỗi năm, trong đó riêng ngành sản xuất ắc quy chiếm khoảng 30%, theo ước tính của hãng tư vấn Project Blue. Dù các nhà sản xuất có thể tận dụng hợp kim antimon–chì tái chế, họ vẫn cần bổ sung khoảng 10.000 tấn antimon tinh khiết mỗi năm để đảm bảo chất lượng sản phẩm.
Ông Nils Backeberg, Giám đốc Project Blue, cho rằng nguồn cung antimon ngoài Trung Quốc vẫn đủ để đáp ứng nhu cầu phi Trung Quốc, song lại vấp phải sự cạnh tranh gay gắt từ người mua Trung Quốc – đặc biệt là ngành công nghiệp năng lượng mặt trời đang phát triển mạnh. Trong khi đó, các nhà luyện kim của Trung Quốc có khả năng đưa ra các điều kiện hấp dẫn hơn cho nhà cung cấp.
“Với giá antimon hiện cao gấp gần 5 lần mức thông thường, chi phí đang trở thành yếu tố gây áp lực lớn. Khi nguồn cung phương Tây hạn chế, tình trạng thiếu hụt rõ ràng là đang xảy ra”, ông nói.
Tạm thời, chưa có dấu hiệu cho thấy các hãng sản xuất ắc quy phải cắt giảm sản lượng. Một số công ty như Hoppecke (Đức) và GS Yuasa (Nhật Bản) cho biết đã chuyển phần chi phí tăng thêm cho khách hàng.
Một nguồn tin tại một nhà sản xuất ắc quy Ấn Độ tiết lộ rằng, antimon chỉ chiếm phần nhỏ trong tổng chi phí sản phẩm và việc tăng giá bán đã giúp họ bù đắp phần nào, song cảnh báo thêm: “Nếu giá tiếp tục tăng, cả ngành sẽ dễ tổn thương”.
Cảnh báo về an ninh chiến lược
Doanh thu quý IV của Exide Industries – một trong những hãng ắc quy lớn nhất Ấn Độ – cũng bị ảnh hưởng vì giá antimon cao, theo báo cáo tài chính mới nhất.
Ông Christensen của RBC cho rằng các nhà hoạch định chính sách phương Tây nên coi tình trạng này là vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia. “Chúng ta đã quá phụ thuộc vào một đối thủ địa chính trị duy nhất để cung ứng các khoáng sản nền tảng cho cả quốc phòng và đời sống dân sự”, ông cảnh báo.
Đối với Mỹ, giải pháp lâu dài, theo ông Christensen, cần bao gồm: Đẩy mạnh công suất tinh luyện khoáng sản trong nước (onshoring); Mở rộng năng lực tái chế; Thiết lập liên minh khoáng sản chiến lược với các đối tác đáng tin cậy.
“Nếu không, cuộc khủng hoảng này sẽ còn tái diễn trong tương lai”, ông nhấn mạnh.
Một số bước đi ban đầu đang được triển khai nhằm xây dựng chuỗi cung ứng antimon bên ngoài Trung Quốc.
Tháng trước, Clarios – công ty thuộc sở hữu của tập đoàn đầu tư toàn cầu Brookfield – cho biết đang tìm địa điểm để xây dựng một nhà máy chế biến và tái chế khoáng sản quan trọng tại Mỹ, với tổng vốn đầu tư có thể lên tới 1 tỷ USD. Nhà máy này dự kiến sẽ xử lý antimon cùng nhiều loại khoáng sản khác.
Cùng thời điểm, công ty luyện kim Nyrstar (thuộc sở hữu của tập đoàn thương mại hàng hóa Trafigura) cũng tuyên bố có thể sản xuất antimon tại nhà máy ở Nam Úc, nhưng cần có sự hỗ trợ từ chính phủ để thực hiện kế hoạch.
Theo Reuters
Trung Quốc bứt phá xuất khẩu, nhóm quốc gia Đông Nam Á trở thành đối tác số 1 giữa bão thương chiến
EU bất ngờ từ chối đối thoại kinh tế với Trung Quốc, chuyện gì đã xảy ra?
