Lãnh đạo VNPT: Chống hàng giả cần hệ thống định danh thống nhất và dữ liệu liên thông toàn quốc

Tại Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc - Nâng tầm hàng Việt”, ông Nguyễn Hồng Nghi, Giám đốc Trung tâm Giải pháp số doanh nghiệp VNPT nhấn mạnh hàng giả, hàng nhái không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh, sức khỏe cộng đồng và niềm tin của người tiêu dùng

Ông Nghi cho biết, theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), hàng giả chiếm khoảng 3,3% tổng giá trị thương mại toàn cầu, tương đương 500 tỷ USD mỗi năm. Các lĩnh vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm dược phẩm, thực phẩm, hàng tiêu dùng nhanh và thiết bị điện tử.

Chỉ ra thách thức về công cuộc chống hàng giả trên toàn cầu hiện nay, ông Nghi cho hay, hàng giả làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng, gây thiệt hại ngân sách và ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu quốc gia. Bên cạnh đó, gian lận thương mại xuyên biên giới ngày càng tinh vi.

Đặc biệt là sự thiếu đồng bộ pháp lý giữa các quốc gia, thiếu cơ chế liên thông dữ liệu giữa các cơ quan quản lý làm giảm hiệu quả giám sát và xử lý vi phạm.

Từ quá trình nghiên cứu, đại diện VNPT cho biết, các quốc gia phát triển đã triển khai nhiều mô hình công nghệ chống hàng giả có hiệu quả.

Cụ thể, liên minh châu Âu áp dụng hệ thống mã định danh thống nhất cho từng hộp thuốc, giúp minh bạch toàn bộ quy trình sản xuất – phân phối - tiêu thụ dược phẩm.

Hoa Kỳ (thông qua FDA) sử dụng các công nghệ tiên tiến như IoT, Blockchain và AI để truy xuất nguồn gốc thực phẩm có nguy cơ cao.

Hay như Nhật Bản triển khai hệ thống AI nhận dạng hình ảnh trong xuất nhập khẩu, giúp kiểm soát chặt chẽ hàng hóa qua biên giới. Trung Quốc xây dựng nền tảng dữ liệu hàng hóa quốc gia, gắn mã định danh duy nhất (UID) cho mọi sản phẩm, kết hợp AI và Blockchain để quản lý và xác thực hàng hóa trên phạm vi toàn quốc.

Ông Nghi cho rằng hiện nay, học lớn nhất là vai trò trung tâm của Chính phủ trong việc điều phối, chuẩn hóa và đảm bảo tính liên thông dữ liệu.

Đồng thời, người dân - đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp - cần được đặt ở vị trí trung tâm của hệ thống giám sát và phản hồi.

Tại Việt Nam, ông Nghi chia sẻ, vấn đề hàng giả, hàng nhái đang diễn biến phức tạp. Theo báo cáo quý II/2025, lực lượng chức năng đã phát hiện khoảng 50.000 vụ vi phạm, tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm trước.

Hệ thống pháp luật hiện nay gồm nhiều nghị định, thông tư, quyết định và đặc biệt Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia được thành lập nhằm thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong công tác này.

Tuy nhiên, theo VNPT, để giải quyết tận gốc, cần củng cố thêm hành lang pháp lý, đồng thời xây dựng cơ chế liên thông dữ liệu giữa các bộ, ngành.

Hiện, các Bộ như Công Thương, Khoa học và Công nghệ, Y tế, Nông nghiệp và Môi trường, Tài chính, Quốc phòng đều có hệ thống cơ sở dữ liệu riêng.

Tuy nhiên, theo ông Nghi, điểm nghẽn lớn nhất là sự rời rạc giữa các nền tảng, chưa có chuỗi dữ liệu thống nhất theo vòng đời sản phẩm từ sản xuất, vận chuyển, lưu thông đến tiêu dùng.

Để giải quyết các thách thức trên, theo ông Nghi, VNPT đã đề xuất mô hình “Liên thông định danh hàng hóa quốc gia”, nhằm quản lý xuyên suốt vòng đời sản phẩm từ sản xuất đến tiêu dùng. Mô hình này tập trung vào ba mục tiêu chính:

Thứ nhất, chuẩn hóa mã định danh (UID): Áp dụng mã định danh duy nhất cho mọi sản phẩm trên toàn quốc, tuân theo chuẩn quốc tế GS1.

Thứ hai, liên thông dữ liệu: Tích hợp dữ liệu từ các bộ, ngành, doanh nghiệp và người tiêu dùng để giám sát và cảnh báo gian lận.

Thứ ba, xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia: Hỗ trợ hoạch định chính sách, bảo đảm an ninh kinh tế và củng cố niềm tin người tiêu dùng.

“Hệ thống này tích hợp các công nghệ tiên tiến như Blockchain để đảm bảo tính bất biến của dữ liệu, IoT theo dõi thời gian thực, mã GS1, QR Code và chuẩn EPCIS để định danh và truy xuất sản phẩm. Mỗi sản phẩm sẽ được gắn một hộ chiếu minh bạch, cho phép người tiêu dùng tra cứu toàn bộ hành trình - từ nguồn nguyên liệu, sản xuất, vận chuyển đến điểm bán – chỉ bằng một lần quét mã QR”, ông Nghi khẳng định quan điểm.