Liên minh dầu mỏ OPEC+ rạn nứt từ bên trong: 'Ngựa bất kham' UAE thách thức Ả Rập Xê Út

Ngày 31/5, Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ và các đồng minh (OPEC+) tuyên bố sẽ tăng sản lượng dầu thô thêm 411.000 thùng/ngày trong tháng 7. Đây là lần tăng thứ ba liên tiếp trong ba tháng qua. Lượng tăng thêm này tương đương 1,2% nhu cầu toàn cầu, đánh dấu một bước nhảy vọt so với kế hoạch được vạch ra năm ngoái, khi OPEC+ dự kiến chỉ nâng sản lượng 122.000 thùng mỗi tháng.

Động thái này là đáng kể, nhưng chưa đủ để kéo giá dầu xuống sâu, khiến nhiều người có thể nghĩ rằng OPEC+ vẫn đang kiểm soát hoàn toàn thị trường. Tuy nhiên, trên thực tế, liên minh này đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng có thể báo hiệu sự sụp đổ của chính nó.

Trong 65 năm tồn tại, OPEC đã trải qua nhiều biến động – từ các cuộc chiến vùng Vịnh, làn sóng khai thác dầu đá phiến của Mỹ, cho đến cú sốc nhu cầu do đại dịch. Nhưng bối cảnh hiện tại hoàn toàn khác biệt: với dự báo nhu cầu dầu toàn cầu sẽ đạt đỉnh trong thập kỷ tới, các thành viên muốn đẩy mạnh khai thác để thanh lý trữ lượng càng sớm càng tốt. Đồng thời, nhu cầu tài chính để tái cấu trúc nền kinh tế thoát khỏi sự phụ thuộc vào dầu mỏ khiến một số quốc gia phá vỡ quy tắc cốt lõi của OPEC: không khai thác vượt hạn ngạch đã thống nhất.

Dù Ả Rập – quốc gia giữ vai trò "người gác cổng" của tổ chức – đang cố gắng lập lại trật tự, thì vẫn có một nước thành viên "phạm luật" liên tục nhưng vẫn được dung thứ: Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), nhà xuất khẩu dầu lớn thứ ba của OPEC và hiện là mối đe dọa lớn nhất với khối.

Sự bất tuân ngầm trong lòng cartel

Để hiểu rõ tình trạng hỗn loạn trong OPEC+, cần nhìn vào lý do được đưa ra cho các đợt tăng sản lượng gần đây. Tuyên bố chính thức của nhóm – rằng “nền tảng cung cầu tích cực” đang thúc đẩy nhu cầu dầu cao hơn – không thuyết phục. Ngay cả các nhà phân tích của OPEC cũng đã điều chỉnh giảm dự báo nhu cầu, một phần do hậu quả từ các cuộc chiến thương mại của Donald Trump. Trong khi đó, các nước ngoài OPEC vẫn không ngừng gia tăng sản lượng, khiến thị trường dầu toàn cầu đang trong tình trạng dư cung.

Có những lý do hợp lý hơn cho các đợt tăng sản lượng. Một là các nước vùng Vịnh đang cố lấy lòng ông Trump, người muốn giá xăng tại Mỹ giảm. Hai là OPEC+ đang cố gắng giành lại thị phần đã mất. Ba là Ả Rập Xê Út muốn trừng phạt các thành viên vi phạm hạn ngạch.

Có thể, mức tăng 411.000 thùng/ngày thứ hai – được công bố chỉ vài ngày trước khi ông Trump bắt đầu chuyến công du vùng Vịnh – đã giúp Ả Rập Xê Út và UAE nhận được những “phần thưởng” từ Mỹ, chẳng hạn như chip AI. Tuy nhiên, một cựu quan chức OPEC cho biết: “Ả Rập Xê Út không muốn tạo tiền lệ quá lớn”.

Khôi phục thị phần cũng là nhiệm vụ không dễ. Dự báo từ tháng 5 đến tháng 8, nhu cầu dầu tại các nước OPEC sẽ tăng 1 triệu thùng/ngày do thời tiết nắng nóng làm tăng nhu cầu sử dụng điều hòa – điều này sẽ giúp hấp thụ một phần sản lượng bổ sung. Nhưng nếu sản lượng tiếp tục tăng thêm, giá có thể rơi xuống dưới 50 USD/thùng, đẩy nhiều thành viên vào thế nổi loạn. Đến tháng 6 này, mục tiêu sản lượng của OPEC+ vẫn thấp hơn khoảng 5 triệu thùng/ngày so với mức tháng 8/2022 – thời điểm tổ chức bắt đầu cắt giảm mạnh sản lượng.

UAE – “học sinh cá biệt” và bài toán khó

Trong khi một số quốc gia như Iraq (năm ngoái là nước khai thác vượt hạn ngạch nhiều nhất) đã phần nào điều chỉnh sản lượng, thì Kazakhstan – với mức vượt 300.000 thùng/ngày hồi tháng 4 – vẫn là bài toán nan giải vì phần lớn sản lượng do các công ty quốc tế kiểm soát. Tuy nhiên, UAE mới là thách thức lớn nhất.

UAE báo cáo với OPEC rằng họ sản xuất 2,9 triệu thùng/ngày, đúng hạn ngạch. Các ước tính trung bình từ “nguồn thứ cấp” (tám công ty tư vấn quốc tế) mà OPEC sử dụng cũng không lệch khỏi con số này kể từ năm 2023. Nhưng UAE đã ngừng công bố dữ liệu chi tiết từ nhiều năm nay, khiến việc kiểm chứng độc lập là bất khả thi. Dù vậy, số liệu của OPEC bị nghi là thấp bất thường: dữ liệu theo dõi tàu chở dầu cho thấy UAE đã xuất khẩu tới 2,8 triệu thùng/ngày – chưa kể lượng dầu được lọc trong nước hoặc đưa vào kho dự trữ.

Một số nhà phân tích thừa nhận trong riêng tư rằng dữ liệu họ cung cấp đã bị "can thiệp". Một số hãng thậm chí có hai bộ dữ liệu – một để sử dụng nội bộ, một để công bố ra ngoài. Hai nguồn cho rằng UAE thực tế khai thác vượt hạn ngạch từ 200.000 đến 300.000 thùng/ngày. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), vốn từng là “nguồn thứ cấp” chính thức trước khi bị OPEC loại bỏ vào năm 2022, ước tính sản lượng của UAE trong tháng 4 lên đến 3,3 triệu thùng/ngày. Một số chuyên gia ở vùng Vịnh cho rằng ngay cả con số này cũng vẫn còn thấp – với ước tính lên tới 3,4 triệu thùng/ngày.

Gần như tất cả các bên đều duy trì “vỏ bọc” này công khai. Sau đợt tái cơ cấu hồi tháng 2, khi OPEC loại bỏ Cơ quan Thông tin Năng lượng Hoa Kỳ (EIA) khỏi danh sách các nguồn dữ liệu, toàn bộ các nhà đánh giá hiện tại của OPEC đều là công ty tư nhân. Các công ty này thường có quan hệ khách hàng với các “ông lớn” trong ngành như Aramco (Ả Rập Xê Út) hay Adnoc (UAE), trong khi báo giới thì e ngại bị cắt quyền tiếp cận nếu đưa tin bất lợi.

Vậy tại sao Ả Rập Xê Út lại "nhắm mắt làm ngơ", dù quan hệ với Abu Dhabi vốn đã không êm thấm? Theo một người thân cận với giới lãnh đạo vùng Vịnh, lãnh đạo Saudi tỏ ra lạnh nhạt hơn với UAE tại các cuộc họp ngành. Nhưng họ không thể quá gay gắt. Trong số các thành viên OPEC+, UAE lâu nay có lượng công suất dư thừa lớn nhất so với tổng công suất – điều gây bất mãn sâu sắc tại Abu Dhabi. Khi nhu cầu dầu toàn cầu phục hồi sau đại dịch, UAE từng hai lần đe dọa rút khỏi OPEC vì bất đồng về hạn ngạch – điều có thể là cú đòn chí mạng với toàn bộ cartel. Vì vậy, giới lãnh đạo Saudi giờ đây e ngại UAE sẽ thật sự rời đi nếu bị công khai chỉ trích thêm lần nữa.

Sự rạn nứt ngày càng rõ rệt?

Mối bất đồng có khả năng sẽ còn trầm trọng hơn. UAE không phụ thuộc vào giá dầu cao như Ả Rập. Một chuyên gia kinh tế tại ngân hàng lớn ở UAE cho biết nước này chỉ cần giá dầu 50 USD/thùng để cân bằng ngân sách, trong khi Saudi – nơi đang chi tiêu khổng lồ cho các dự án bất động sản – cần mức giá tới 90 USD/thùng.

Trong giai đoạn 5 năm đến 2027, UAE dự kiến đầu tư 62 tỷ USD để tăng công suất khai thác lên 5 triệu thùng/ngày, so với mức 3,6 triệu năm 2021. Tập đoàn Adnoc – đơn vị khai thác chính – cho biết công suất đã gần đạt mức mục tiêu này từ năm 2023. Tuy nhiên, hạn ngạch của UAE không tăng tương ứng: năm ngoái, nước này chỉ đàm phán được mức tăng 300.000 thùng/ngày, chia nhỏ trong 18 tháng. Ngày 28/5 vừa qua, OPEC+ đã lùi kế hoạch đánh giá lại hạn ngạch toàn diện (dự kiến diễn ra trong năm nay) sang năm 2027.

Khó có khả năng UAE sẽ chấp nhận sự kìm hãm này. Một nhà phân tích có liên hệ với cả hai chính phủ cho rằng việc Ả Rập Xê Út và UAE đối đầu công khai chỉ còn là vấn đề thời gian. Nếu điều đó xảy ra, sự bất ổn do mâu thuẫn giữa hai nhà xuất khẩu dầu lớn nhất và thứ ba của OPEC có thể khiến toàn bộ tổ chức trở nên vô hiệu.

Theo The Economist

>> Trung Quốc rót 1.500 tỷ USD giải cứu thị trường bất động sản