Loại quả được ví như ‘dược liệu tự nhiên’ cho sức khỏe, giúp giảm rối loạn tiêu hóa, chống viêm, phù nề, tụ huyết

Cây dứa, có tên khoa học là Ananas sativa L., thuộc họ Dứa (Bromeliaceae), là loài thực vật sống lâu năm. Lá dứa mọc thành hình hoa thị, dài, cứng và có gai sắc ở mép.

Khi cây trưởng thành, từ giữa cụm lá mọc ra một thân dài từ 10 đến 40cm, mang theo một bông hoa ở đầu, được bao quanh bởi một chùm lá nhỏ. Hoa của dứa có đặc điểm lưỡng tính và mọc đều. Mỗi bông hoa nằm trong kẽ một lá bắc màu tím. Hoa có ba lá đài nhỏ màu lục, ba cánh hoa lớn màu tím, sáu nhị xếp thành hai vòng, và bầu hạ có ba ô, mỗi ô chứa hai dãy noãn đảo.

Phần mà chúng ta gọi là "quả dứa" thực chất là sự kết hợp của trục bông hoa và các lá mọng nước, còn quả thật sự nằm trong các "mắt dứa".

Cây dứa có nguồn gốc từ Trung Mỹ, nhưng ngày nay đã được trồng phổ biến tại các nước nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Ở nước ta, dứa chủ yếu được trồng để lấy quả dùng trực tiếp hoặc xuất khẩu. Ngoài ra, dứa còn là nguồn nguyên liệu quan trọng để chiết xuất men bromelin. Phần nõn cây dứa thường được người dân sử dụng làm thuốc và thu hái vào mùa xuân, thường dùng ở dạng tươi.

Về thành phần hóa học, quả dứa chứa 90% nước, cùng với các chất như protid, acid hữu cơ, glucid, xenluloza, canxi, photpho, sắt, carotene, và nhiều loại vitamin như B1, B2, PP và C.

Công dụng của men bromelin trong cây dứa

Men bromelin, một enzyme thủy phân protein, có mặt trong hầu hết các bộ phận của cây dứa như thân, lá và quả, với nồng độ cao nhất ở thân dứa (lõi trắng của chồi), cao gấp 8-20 lần so với quả. Dứa tây chứa nhiều bromelin hơn so với dứa ta. Đặc biệt, bromelin chịu được nhiệt và có nhiều ứng dụng trong y học và công nghiệp.

Từ năm 1963, bromelin đã được sử dụng để điều trị rối loạn tiêu hóa ở dạ dày và ruột. Ở độ pH 3,3, bromelin hoạt động tương tự pepsin, trong khi ở pH 6, nó lại hoạt động như trypsin. Ngay cả trong trường hợp thiếu axit dịch vị (vô toan), bromelin vẫn có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa.

Ngoài ra, bromelin có tác dụng chống viêm, giảm phù nề và tụ huyết. Khi được bôi lên vết thương hoặc vết bỏng, nó giúp tiêu hủy các mô chết và thúc đẩy quá trình lành sẹo.

Bromelin cũng được ứng dụng trong các liệu pháp phối hợp, như tăng thời gian gây ngủ của natri pentobarbital, tăng hiệu quả chống hen và viêm phế quản khi kết hợp với theophylline và ephedrine.

Trong ngành thực phẩm, bromelin được sử dụng để làm mềm thịt, với hiệu quả mạnh hơn papain từ quả đu đủ. Nó cũng được ứng dụng trong công nghiệp chế biến nước chấm để thúc đẩy quá trình thủy phân đạm.

Công dụng chữa bệnh của quả dứa

Không chỉ là loại trái cây thơm ngon, quả dứa còn được sử dụng như nguyên liệu chiết xuất men bromelin để ứng dụng trong y học và công nghiệp. Ngoài ra, các bộ phận khác của cây dứa cũng có nhiều tác dụng chữa bệnh:

- Rễ cây: Dùng làm thuốc lợi tiểu, hỗ trợ điều trị các vấn đề tiểu tiện khó khăn hoặc đái ra sỏi sạn.

- Dịch ép lá và quả chưa chín: Là một loại thuốc tẩy nhuận tràng tự nhiên, nhưng cần lưu ý vì có thể gây sẩy thai.

- Nõn dứa (lá non): Được sử dụng để hạ sốt. Mỗi ngày có thể dùng 20-30g nõn dứa, dưới dạng thuốc sắc hoặc giã nát lấy nước uống.

*Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS.TS. Đỗ Tất Lợi

>> Loại quả khiến người đàn ông phải phẫu thuật cấp cứu sau khi ăn