Mỹ 'ra tay' với tàu Trung Quốc, chuỗi cung ứng toàn cầu rung chuyển?

Hãng vận tải biển Atlantic Container Line (ACL) cảnh báo rằng nếu Mỹ áp dụng mức phạt đối với tàu chở hàng do Trung Quốc sản xuất, họ có thể phải rời khỏi thị trường Mỹ. Điều này có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và khiến giá cước vận tải tăng mạnh, thậm chí đạt mức cao kỷ lục kể từ đại dịch Covid-19.

"Việc này sẽ ảnh hưởng nặng nề nhất đến các doanh nghiệp xuất nhập khẩu của Mỹ. Nếu bị áp phạt, chúng tôi buộc phải ngừng hoạt động", CEO ACL Andrew Abbott nhấn mạnh.

Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) vừa tổ chức phiên điều trần thứ hai trong tuần về mức phạt theo Mục 301 của Luật Thương mại Mỹ. Hơn 300 tổ chức thương mại và các bên liên quan đã lên tiếng phản đối, cho rằng Mỹ không có lợi thế trong cuộc chiến kinh tế này, đặc biệt khi các hãng vận tải biển sử dụng tàu do Trung Quốc sản xuất rơi vào thế khó. Hiện nay, tàu do Trung Quốc chế tạo chiếm tới 98% số tàu vận tải thương mại trên toàn cầu.

Các mức phạt gây tranh cãi

Chính sách này được khởi xướng dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden và trở nên quyết liệt hơn sau báo cáo tháng 1/2025, kết luận rằng ngành đóng tàu của Trung Quốc đang hưởng lợi thế không công bằng. Theo đề xuất, Mỹ có thể áp dụng mức phạt cao đối với tàu do Trung Quốc sản xuất khi cập cảng nước này.

Cụ thể, các hãng tàu thuộc sở hữu Trung Quốc (như Cosco) có thể bị áp phí lên tới 1 triệu USD cho mỗi tàu. Trong khi đó, các hãng tàu không thuộc sở hữu Trung Quốc nhưng sử dụng tàu do Trung Quốc chế tạo có thể phải trả tới 1,5 triệu USD cho mỗi lần cập cảng Mỹ.

Trong văn bản gửi USTR, ACL nhấn mạnh rằng nếu chính sách này được thực thi, họ sẽ mất khả năng cạnh tranh với các hãng vận tải biển khác tại thị trường Mỹ. ACL, công ty con của tập đoàn Grimaldi Group (Ý), là hãng vận tải container lâu đời nhất thế giới và cũng là hãng duy nhất cung cấp dịch vụ vận tải kết hợp chở cả container và hàng hóa tự di chuyển giữa Bắc Mỹ và Bắc Âu.

Nếu ACL rời khỏi thị trường Mỹ, các nhà sản xuất trong nước sẽ mất hãng vận tải duy nhất có trụ sở tại Mỹ chuyên tuyến Bắc Đại Tây Dương, đặc biệt trong lĩnh vực vận chuyển hàng hóa quá khổ và hàng dự án. Hiện tại, ACL vận chuyển hơn một nửa số thiết bị xây dựng, thiết bị nông nghiệp và máy móc quá khổ từ các cảng New York, Baltimore và Norfolk sang châu Âu, bao gồm cả cánh máy bay Airbus sản xuất tại Mỹ.

"Nếu ACL ngừng hoạt động, Airbus sẽ phải tìm một hãng tàu khác để chở cánh máy bay từ Mỹ sang Anh", Abbott nói với CNBC.

Abbott thừa nhận rằng các hãng vận tải biển lớn có thể tìm cách giảm bớt tác động của mức phạt, nhưng ACL thì không. "Chúng tôi sẽ phải tăng giá từ 2.000 đến 2.500 USD cho mỗi lô hàng, trong khi các hãng lớn chỉ cần tăng khoảng 800 USD. Điều này khiến chúng tôi không thể cạnh tranh và buộc phải rời khỏi thị trường Mỹ để chuyển sang châu Á", ông nói.

Mặc dù chính sách này nhằm khôi phục ngành đóng tàu của Mỹ, nhiều chuyên gia cho rằng đây không phải là hướng đi đúng. Abbott nhận định rằng thay vì gây khó khăn cho các hãng tàu Trung Quốc, chính sách này lại tác động nặng nề đến các doanh nghiệp đang hoạt động tại Mỹ.

"Những hãng tàu mà Chính phủ Mỹ muốn nhắm đến thực ra bị ảnh hưởng rất ít, trong khi các doanh nghiệp hoạt động tại Mỹ lại chịu tổn thất nặng nề", ông nói.

Nếu ACL rời khỏi thị trường Mỹ, 300 nhân viên sẽ mất việc, kéo theo nhiều lao động gián tiếp như tài xế xe tải và nhân viên kho bãi cũng bị ảnh hưởng.

Trong một bài phát biểu trước Quốc hội gần đây, Tổng thống Donald Trump cũng đã tuyên bố rằng chính quyền của ông sẽ thành lập một Cơ quan đặc biệt về đóng tàu và đưa ra các ưu đãi thuế để thúc đẩy ngành sản xuất trong nước.

Tuy nhiên, Abbott cho rằng với tình trạng hiện tại của ngành đóng tàu Mỹ, ACL không có lựa chọn nào khác ngoài việc sử dụng tàu do Trung Quốc sản xuất.

Ông giải thích: "Chúng tôi chọn tàu Trung Quốc vì không còn lựa chọn nào khác. Khi liên hệ với các xưởng đóng tàu Mỹ, họ nói rằng phải mất 7 năm mới đóng được một con tàu cho chúng tôi, do họ đã kín lịch với các hợp đồng quân sự. Khi một tàu khu trục trị giá 2,5 tỷ USD, rõ ràng họ không muốn dành thời gian cho một con tàu chở hàng chỉ trị giá 75-80 triệu USD".

Cước vận tải có thể tăng vọt

Việc ACL có thể rời khỏi thị trường Mỹ diễn ra đúng lúc tuyến thương mại này đang phục hồi mạnh mẽ nhờ những thay đổi trong chính sách thương mại. Sau một năm 2024 với lượng hàng thấp nhất kể từ năm 1967, xuất khẩu của ACL từ Mỹ đã tăng 50% kể từ tháng 1/2025, chủ yếu do các doanh nghiệp lo ngại về nguy cơ gián đoạn vận chuyển và khả năng bị áp thuế trả đũa.

Trong khi các hãng tàu lớn đang tìm cách ứng phó với mức phạt, CEO của MSC – hãng vận tải biển lớn nhất thế giới, ông Soren Toft, cho biết một số cảng ở Mỹ có thể chịu tác động nặng nề.

Ông cho biết tại Hội nghị TPM ở California: "Ví dụ, cảng Oakland có thể bị loại khỏi mạng lưới vận tải và hàng hóa sẽ phải chuyển sang cảng Los Angeles hoặc Long Beach". Đối với ACL, việc chuyển hàng đến các cảng ở Canada hoặc Mexico để né mức phạt không phải là giải pháp khả thi, vì chi phí vận chuyển nội địa quá đắt đỏ.

Abbott cũng cảnh báo rằng nếu tàu phải chuyển hướng sang cảng khác, tình trạng ùn tắc sẽ xảy ra, khiến container khan hiếm và đẩy giá cước vận tải tăng mạnh. "Sẽ có những đợt tăng giá như thời kỳ Covid-19. Điều này có thể khiến nhiều nhà xuất khẩu Mỹ phá sản vì họ không thể cạnh tranh với các đối thủ quốc tế", ông nói.

Theo CNBC

>> Mỹ đề xuất 'ép' tàu Trung Quốc nộp 1,5 triệu USD phí qua cảng, căng thẳng thương mại sẽ lên đỉnh điểm?