Ngân hàng đồng loạt 'quay lưng' với dự án nhiệt điện, thủy điện, than: Chuyện gì đang xảy ra?

Tại Diễn đàn Quản lý nguồn nước trong sản xuất công nghiệp Việt Nam năm 2025, ngày 6/6, ông Trần Hoài Phương – Giám đốc Khối Khách hàng Doanh nghiệp HDBank, chia sẻ thẳng thắn:

“Chúng tôi từng có dịp sang làm việc với các định chế tài chính lớn tại châu Âu và Mỹ, nơi họ đánh giá rất cao cam kết phát triển bền vững của Việt Nam trên hành trình chuyển đổi xanh. Chính từ những trải nghiệm đó, HDBank đã nhanh chóng thành lập nhóm ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) chuyên trách, phối hợp chặt chẽ với các tổ chức tài chính quốc tế nhằm xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro và tiềm năng đầu tư theo tiêu chí xanh, không chỉ để đáp ứng yêu cầu đối tác, mà còn nâng tầm uy tín và khả năng tiếp cận nguồn vốn toàn cầu”.

Các ngân hàng cho biết họ cũng đang phải "xanh hóa" để đáp ứng yêu cầu từ khách hàng.

>>>Tín dụng xanh tăng tốc chóng mặt: Tăng trưởng trung bình 21%/năm, gấp đôi tín dụng truyền thống

Theo ông Phương, áp lực “làm sạch” danh mục tín dụng không còn là xu hướng mà đã trở thành tiêu chuẩn bắt buộc đối với các ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Không ít ngân hàng hiện nay phải xem xét rất nghiêm túc, thậm chí từ chối cấp vốn cho các dự án nhiệt điện, thủy điện, than... những ngành từng là trụ cột của nền kinh tế năng lượng bởi rủi ro môi trường và xã hội của các dự án này đã vượt qua ngưỡng cảnh báo.

"Các ngân hàng Việt Nam muốn tiếp cận nguồn vốn giá rẻ, mở rộng hợp tác quốc tế buộc phải minh bạch hóa các khoản cho vay, hướng tới mô hình tín dụng xanh, loại bỏ dần các dự án có yếu tố phát thải cao khỏi danh mục ưu tiên", ông Phương cho hay.

Đại diện một ngân hàng thương mại cổ phần tiết lộ, họ từng tiếp cận một doanh nghiệp đầu tư khu công nghiệp với đề xuất cấp vốn. Tuy nhiên, phía ngân hàng đặt điều kiện doanh nghiệp phải bổ sung tiêu chí xanh vào dự án để đủ điều kiện vay. Doanh nghiệp từ chối và thế là thương vụ đổ bể.

“Chúng tôi không thể mạo hiểm với những dự án thiếu cam kết môi trường, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển mình theo lộ trình Net Zero”, vị này nói.

Trên thực tế, các tổ chức tài chính quốc tế như IFC, ADB hay Ngân hàng Thế giới đều tăng cường các quy định nghiêm ngặt về tiêu chí ESG trong cấp vốn đầu tư. Điều này tạo ra áp lực “xanh hóa” toàn bộ hệ thống ngân hàng Việt Nam, khiến các khoản vay cho dự án phát thải cao ngày càng bị siết chặt, buộc doanh nghiệp phải chuyển hướng đầu tư sang các ngành năng lượng sạch, tái tạo hoặc các dự án thân thiện môi trường hơn.

Theo thống kê từ Ngân hàng Nhà nước, dư nợ tín dụng xanh tăng trưởng bình quân hơn 21,2%/năm, đạt trên 704.244 tỷ đồng (tính đến hết tháng 4/2025), chiếm 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Trong đó, nguồn vốn tín dụng xanh chủ yếu tập trung vào:

Năng lượng tái tạo và năng lượng sạch: 37%; Nông nghiệp xanh: 29%. Dù vậy, tỷ trọng tín dụng xanh trong tổng danh mục cho vay vẫn còn khá khiêm tốn. Các chuyên gia cảnh báo, Nguồn vốn dài hạn cho các dự án bền vững chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để các ngân hàng định hình lại chiến lược tăng trưởng.

Ông Đinh Hồng Kỳ – Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA), thừa nhận: “Khoảng 90% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Trong khi đó, phần lớn các dự án thực sự "xanh" được khởi xướng bởi các tập đoàn lớn”.

Khảo sát mới nhất cho thấy 65% doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong tiếp cận vốn để thực hiện dự án xanh, chủ yếu do chi phí đầu tư cao, thiếu năng lực lập dự án bài bản, và chưa sẵn sàng chuyển đổi.

Ngân hàng dù có chương trình ưu đãi, nhưng không thể “nhắm mắt rót vốn”. Họ cần những mô hình tài chính phù hợp với từng cấp độ xanh hóa của doanh nghiệp. Điều này khiến một bộ phận lớn doanh nghiệp, đặc biệt là SME, vẫn đang loay hoay đứng ngoài cuộc chơi xanh.

Hiện có nhiều chính sách ưu đãi dành cho các dự án xanh: Ưu đãi về đất đai, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu; Hỗ trợ lãi suất cho vay từ Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam; Cho vay tín chấp hoặc bảo lãnh tín dụng cho dự án tái sử dụng nước thải, xử lý chất thải.

Tuy nhiên, theo ông Phan Thế Dương (Cục Môi trường – Bộ NN&MT), để hấp thụ được chính sách này, doanh nghiệp cần chủ động hơn nữa trong việc lập kế hoạch và chuẩn hóa tiêu chí môi trường. Nếu không, các chương trình ưu đãi sẽ chỉ là “đèn treo cao”.

>>> Phó Thống đốc: Dư nợ tín dụng xanh chiếm 4,6% tổng dư nợ tín dụng, còn nhiều dư địa phát triển