Nhà máy thủy điện từng lớn nhất Đông Nam Á: 40.000 công nhân Việt Nam - Liên Xô phối hợp xây dựng, nay sở hữu hầm dẫn nước lớn nhất đất nước

Hành trình chinh phục con sông dữ

Ngày 6/11/1979, Nhà máy Thủy điện Hòa Bình chính thức được khởi công trên dòng sông Đà – con sông nổi tiếng với những dòng chảy hung dữ bậc nhất Đông Nam Á. Đây là dự án thủy điện lớn nhất Việt Nam và Đông Nam Á thế kỷ XX, đồng thời cũng là công trường xây dựng lớn nhất khu vực với hơn 40.000 công nhân, kỹ sư Việt Nam và Liên Xô tham gia, đánh dấu một kỳ tích kỹ thuật và ý chí của dân tộc Việt Nam.

Ý tưởng xây dựng công trình này được ấp ủ từ những năm 1960, khi Đại hội Đảng lần thứ III xác định điện khí hóa miền Bắc là bước đi chiến lược, vừa phục vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội, vừa hỗ trợ công cuộc giải phóng miền Nam. Việc lựa chọn tuyến xây dựng nhà máy không hề dễ dàng: sau nhiều năm khảo sát, nghiên cứu và tranh luận giữa các chuyên gia Việt Nam, Liên Xô và Azerbaijan, đến năm 1978, Chính phủ mới phê duyệt tuyến Hòa Bình dưới với mực nước dâng 115m, quyết định xây dựng nhà máy ngầm.

> > Công trình thủy điện mở rộng có quy mô lớn nhất Việt Nam vừa cán mốc tiến độ then chốt

Quá trình xây dựng kéo dài 15 năm, đòi hỏi sự hy sinh, bền bỉ của hàng vạn con người để chế ngự dòng sông dữ, hoàn thiện từng mét đập, từng tổ máy. Ngày 20/12/1994, nhà máy chính thức khánh thành với công suất lắp đặt 1.920MW, sản lượng trung bình 8,16 tỷ kWh/năm. Công trình không chỉ cung cấp điện, mà còn đóng vai trò quan trọng trong điều tiết lũ cho hạ du, cấp nước tưới tiêu cho hơn 70% diện tích canh tác đồng bằng Bắc Bộ và cải thiện giao thông đường thủy. Ngày 25/5/2021, nhà máy cán mốc 250 tỷ kWh điện, tiếp tục khẳng định vị trí then chốt trong hệ thống điện quốc gia.

Bước chuyển mình mới

Dù đã hơn 40 năm tuổi, Thủy điện Hòa Bình vẫn không ngừng được cải tiến để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng. Tháng 1/2021, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) khởi công dự án mở rộng nhà máy tại bờ phải đập hiện hữu, bổ sung thêm hai tổ máy (tổ máy 1 và tổ máy 2) với tổng công suất 480MW. Đây là dự án thủy điện mở rộng có quy mô lớn nhất Việt Nam, góp phần nâng tổng công suất của Hòa Bình lên hơn 2.400MW, tiếp tục bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Một dấu ấn kỹ thuật đáng tự hào của dự án mở rộng là hầm dẫn nước xuyên núi có đường kính gần 14m – lớn nhất Việt Nam. Sau gần 5 năm thi công, tổ máy 1 dự kiến sẽ phát điện vào ngày 19/8 tới đây và tổ máy 2 vào tháng 10 cùng năm.

Hơn bốn thập kỷ sau ngày khởi công, Thủy điện Hòa Bình vẫn sừng sững trên dòng Đà, là minh chứng cho khát vọng chinh phục thiên nhiên, trí tuệ và sức mạnh của người Việt. Không chỉ là nguồn điện dồi dào, công trình còn là niềm tự hào của cả dân tộc, đóng góp bền bỉ vào công cuộc phát triển kinh tế – xã hội, giữ an toàn cho đồng bằng Bắc Bộ và mở ra kỳ tích mới trên hành trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.