PGS.TS Ngô Trí Long: Giữ chênh lệch 1.000–1.500 đồng/lít để hướng người dân chọn xăng E10

Để thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi sang các loại nhiên liệu xanh, thân thiện hơn với môi trường. Một trong những bước đi quan trọng là thúc đẩy sử dụng xăng sinh học E10 – sản phẩm phối trộn giữa 10% ethanol sinh học và 90% xăng khoáng.

Mới đây, Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư 50/2025, quy định từ ngày 1/6/2026, toàn bộ xăng không chì theo quy chuẩn hiện hành phải được phối trộn thành xăng E10 để sử dụng cho các loại động cơ xăng. Đồng thời, xăng E5 RON92 vẫn sẽ được duy trì đến hết ngày 31/12/2030, đảm bảo quá trình chuyển đổi không bị gián đoạn.

Tại tọa đàm “Sử dụng xăng sinh học E10 – Phát triển bền vững” sáng 25/11, PGS.TS Ngô Trí Long – nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), đánh giá việc đưa E10 vào diện “chuẩn hóa bắt buộc” là bước ngoặt mang tính chiến lược.

Theo ông, trong suốt nhiều năm, chính sách về xăng sinh học chủ yếu dừng lại ở mức khuyến khích, thiếu tính bắt buộc và thiếu đồng bộ. Thông tư 50/2025 lần này tạo khung pháp lý rõ ràng, giúp các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị có nền tảng để đầu tư lâu dài.

“Khi luật chơi rõ ràng, các doanh nghiệp sẽ yên tâm mở rộng hạ tầng. Đây là điều kiện tiên quyết để E10 trở thành loại xăng phổ biến nhất Việt Nam”, Ông Long nhấn mạnh.

Theo báo cáo của các doanh nghiệp đầu mối lớn như Petrolimex, PVOIL, BSR, Sài Gòn Petro, năng lực phối trộn và cung ứng E10 hiện đã đủ đáp ứng nhu cầu toàn quốc. Điều này tạo tiền đề cho quá trình chuyển đổi nhiên liệu mới diễn ra thuận lợi và đồng bộ.

Giá phải đủ hấp dẫn

Dù vậy, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng yếu tố quyết định thành công lại nằm ở túi tiền người tiêu dùng. Ông phân tích: “Nếu E10 không rẻ hơn rõ rệt so với xăng khoáng, người dân sẽ không chọn, dù tuyên truyền nhiều thế nào.”

Ông đề xuất trong giai đoạn chuyển tiếp 6 tháng đầu năm 2026, khi E10 và xăng khoáng A95 cùng tồn tại, Nhà nước cần duy trì khoảng chênh giá mục tiêu từ 1.000 đến 1.500 đồng/lít. Mức chênh này đủ để người dùng nhìn thấy lợi ích ngay trên hóa đơn, nhờ đó tự chuyển đổi mà không cần vận động hay chiến dịch tuyên truyền rầm rộ.

PGS.TS Ngô Trí Long nhắc lại kinh nghiệm trước đây: “Giai đoạn 2015 – 2019, xăng E5 tăng trưởng mạnh khi thay thế RON92, nhưng sau đó lại suy giảm.”

Lý do chính, theo ông, là quá trình triển khai thiếu đồng bộ, giá thiếu hấp dẫn, không đặt người tiêu dùng ở trung tâm. Vì vậy, với E10, Việt Nam phải kiên quyết thực hiện nhất quán từ khung pháp lý, chính sách giá đến hạ tầng phân phối.

“E10 bắt buộc, triển khai đồng bộ và ưu tiên người dùng là chìa khóa để E10 trở thành loại xăng tiêu chuẩn, vừa tiện lợi vừa bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.”

Doanh nghiệp bán lẻ lo hao hụt

Ở góc độ doanh nghiệp, TS. Giang Chấn Tây – Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc, nhìn nhận E10 không chỉ là câu chuyện nhiên liệu, mà còn là phép thử tư duy năng lượng quốc gia.

Ông phân tích: E10 mang giá trị kết nối nông nghiệp, công nghiệp, môi trường. Tuy nhiên, loại nhiên liệu này chỉ thật sự “xanh” khi ethanol được sản xuất trong nước, gắn chặt với nguyên liệu nông nghiệp và lợi ích của người nông dân.

Một trong những vướng mắc lớn nhất hiện nay là tỷ lệ hao hụt của E10 trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm của Việt Nam. TS. Giang Chấn Tây cho biết: E10 có tính hút ẩm mạnh, dễ bay hơi. Khi nhiệt độ môi trường tăng cao, tỷ lệ hao hụt có thể lên tới 0,25 – 0,4% mỗi m³/tháng, cao hơn đáng kể so với xăng khoáng. Trong khi đó, định mức hao hụt hiện hành chưa được thiết kế riêng cho E10.

Điều này khiến doanh nghiệp bán lẻ chắc chắn chịu lỗ nếu áp dụng cơ chế hiện nay. Vì thế, ông kiến nghị Bộ Công Thương điều chỉnh định mức hao hụt riêng cho E10 bằng cách xây dựng lại giá cơ sở có tính bù chi phí hao hụt cho doanh nghiệp bằng chiết khấu hoặc hoa hồng, đồng thời, triển khai giai đoạn thử nghiệm mở rộng đến tháng 6/2026 cho toàn bộ khu vực công để đo lường thực tế hao hụt, đánh giá độ an toàn, ghi nhận phản hồi người dùng và hoàn thiện chính sách giá.

“Chỉ khi người bán lẻ yên tâm về chi phí hao hụt, họ mới dám nhận hàng và bán E10 rộng rãi,” ông Tây nhấn mạnh.