Phân biệt đột quỵ và đột tử: Khác nhau về triệu chứng nhưng lại có chung nhiều yếu tố nguy cơ, ai cũng cần biết để phòng tránh
Đột quỵ hay đột tử đều nguy hiểm, cần nhận biết sớm, xử lý đúng và trang bị kiến thức y khoa chính xác để giảm thiểu biến chứng cho người bệnh.
Đột quỵ hay đột tử đều rất nguy hiểm
Đột quỵ, hay còn gọi là tai biến mạch máu não, xảy ra khi nguồn máu nuôi não bị tắc nghẽn hoặc gián đoạn đột ngột, khiến não thiếu oxy và dưỡng chất. Trong vài phút đầu, các tế bào não bắt đầu tổn thương hoặc chết, gây ra hiện tượng tê liệt nửa người, mất nhận thức… Tuy vậy, tim vẫn hoạt động và nếu được can thiệp kịp thời, người bệnh vẫn có cơ hội sống sót. Ngược lại, sự chậm trễ trong điều trị có thể dẫn đến tử vong.
Trong khi đó, đột tử được hiểu là tình trạng tử vong xảy ra một cách bất ngờ và nhanh chóng, thường chỉ vài phút từ lúc phát bệnh mà không có cảnh báo rõ ràng. Những ca tử vong này thường xảy ra khi không có người chứng kiến, hoặc khi bệnh nhân trước đó không có biểu hiện bất thường. Đột tử thường liên quan đến tim mạch, đặc biệt khi tim ngừng đột ngột và không có biện pháp hồi sức kịp thời, bệnh nhân khó có cơ hội sống sót. Phần lớn các trường hợp đột tử là ở những người có bệnh lý tim nhưng chưa được phát hiện.
Theo thông tin được Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đăng tải, ước tính có khoảng 10 – 20% ca đột tử xảy ra do đột quỵ. Điều này cho thấy, đột tử có thể là hệ quả nghiêm trọng từ đột quỵ cấp, khi vùng kiểm soát tự chủ trung ương bị tổn thương, dẫn đến loạn nhịp tim qua cơ chế rối loạn điện tâm đồ, từ đó khiến bệnh nhân rơi vào tình trạng nguy kịch.
Đột quỵ có thể được cảnh báo trước
Thực tế lâm sàng và nghiên cứu chỉ ra rằng, sau nhồi máu não liên quan thùy đảo – nơi điều khiển hoạt động của hệ giao cảm và phó giao cảm – thường xuất hiện rối loạn thần kinh tự chủ. Khi các bệnh tim mạch kèm theo hiện diện, nguy cơ biến chứng và tử vong sau đột quỵ càng cao. Dù vậy, cơ chế cụ thể gây ra đột tử vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng và cần được nghiên cứu sâu hơn để xác định những bệnh nhân có nguy cơ cao.
Về triệu chứng, đột tử thường diễn tiến nhanh và nghiêm trọng hơn. Trong vòng một giờ trước khi tử vong, người bệnh có thể xuất hiện cảm giác hụt hơi, tim đập nhanh, mệt mỏi, suy hô hấp, đau tức ngực hoặc nhịp tim bất thường. Sau đó, họ có thể bất tỉnh và không qua khỏi nếu không được can thiệp y tế ngay lập tức. Những biểu hiện này có thể giống nhiều bệnh lý khác, nên việc nhận biết sớm càng trở nên khó khăn.
Trong các trường hợp rối loạn nhịp, chỉ khi được đưa đến cơ sở y tế kịp thời và hồi sức đúng cách, người bệnh mới có cơ hội sống sót. Vì vậy, khi thấy bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, cần đến bệnh viện kiểm tra càng sớm càng tốt, đặc biệt ở người có tiền sử tim mạch hoặc gia đình từng có người đột tử.
Ngược lại, đột quỵ thường có các dấu hiệu báo trước và lặp lại nhiều lần trong thời gian ngắn như chóng mặt, buồn nôn, đau đầu dữ dội, rối loạn thăng bằng hoặc liệt nửa người. Người bệnh cũng có thể mất khả năng phối hợp vận động, nói khó, nói không rõ từ, miệng méo, tay không thể giơ lên đồng thời, hoặc mất cảm giác ở một bên mặt, tay, chân.
Theo các chuyên gia, dựa vào những biểu hiện lâm sàng cơ bản kể trên, hoàn toàn có thể phân biệt hai tình huống cấp cứu nghiêm trọng này. Khi gặp người có biểu hiện nghi ngờ, cần kiểm tra mạch ngay. Nếu vẫn còn mạch đập, tức bệnh nhân bị đột quỵ, cần giữ bệnh nhân ở tư thế an toàn, không di chuyển, lập tức gọi cấp cứu (không đỡ dậy, lay gọi hay vỗ mặt). Ngược lại, nếu không còn mạch đập tức đột tử, cần tiến hành ép tim ngay lập tức cho đến khi mạch trở lại, đồng thời gọi mọi người hỗ trợ và liên hệ cấp cứu khẩn cấp.
Nguyên tắc phòng ngừa đột quỵ và đột tử
Trong chia sẻ trên Báo Dân Trí, TS.BS Giang Minh Nhật, Phó trưởng khoa Hồi sức tim mạch, Bệnh viện Nhân dân Gia Định nhấn mạnh rằng, đột tử do tim và đột quỵ là hai tình huống cấp cứu có biểu hiện lâm sàng hoàn toàn khác biệt. Tuy vậy, cả hai đều bắt nguồn từ nhiều yếu tố nguy cơ chung như “hút thuốc lá, huyết áp cao, rối loạn lipid máu, đái tháo đường, ít vận động thể lực, béo phì, có người thân mắc bệnh tim mạch”.
Vì vậy, việc duy trì một lối sống lành mạnh là nguyên tắc then chốt giúp phòng ngừa đồng thời cả đột quỵ và đột tử do tim. Ở mọi lứa tuổi, mỗi người nên rèn luyện thói quen vận động thể lực đều đặn — tối thiểu 30 phút mỗi ngày, phần lớn các ngày trong tuần. Song song đó, cần kiểm soát cân nặng thông qua chế độ ăn hợp lý với nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế chất béo bão hòa, cholesterol và muối. Việc “ngưng hút thuốc lá, giảm lượng cồn trong thức uống” cũng là các yếu tố quan trọng không thể bỏ qua.
Bên cạnh đó, thăm khám sức khỏe định kỳ giúp sớm nhận biết các yếu tố nguy cơ tim mạch dẫn đến xơ vữa động mạch như “huyết áp cao, rối loạn lipid máu, rung nhĩ, đái tháo đường…”. Tùy thuộc vào tình trạng bệnh cụ thể và thói quen sinh hoạt của từng người, bác sĩ chuyên khoa sẽ đưa ra phác đồ điều trị và theo dõi phù hợp.
Dù đột quỵ hay đột tử do nhồi máu cơ tim cấp đều là những tình trạng nguy hiểm, có thể gây hậu quả nghiêm trọng và kéo dài, song việc trang bị kiến thức y khoa chính xác, phát hiện sớm dấu hiệu và xử lý kịp thời vẫn là chìa khóa giúp giảm thiểu rủi ro.
Ngoài ra, sự thay đổi tích cực trong lối sống, kết hợp với việc phát hiện sớm các bệnh tim mạch do xơ vữa và tuân thủ đúng phác đồ điều trị, hoàn toàn có thể góp phần làm giảm đáng kể nguy cơ xảy ra đột quỵ và đột tử do nhồi máu cơ tim cấp.
Ảnh: Internet
Tổng hợp
