Quốc gia có diện tích bằng 1/8 Việt Nam vươn lên trở thành nước xuất khẩu nông sản lớn thứ 2 thế giới, chỉ xếp sau Mỹ

Năm 2024, Hà Lan xuất khẩu nông sản trị giá hơn 140 tỷ USD, chỉ kém mức 176 tỷ USD của Mỹ. Từ trứng, thịt bò cho đến cà chua và ớt chuông, quốc gia châu Âu này cung cấp đủ loại nông sản ra toàn thế giới.

Bí quyết giúp Hà Lan làm được điều tưởng chừng “bất khả thi” trên diện tích khiêm tốn chính là mô hình canh tác nhà kính tập trung và công nghệ tăng năng suất vượt chuẩn toàn cầu.

Những năm gần đây, Mỹ và nhiều nước khác đã bắt đầu xây dựng các khu nhà kính quy mô lớn theo mô hình Hà Lan để bắt kịp tốc độ sản xuất.

Hơn một nửa diện tích đất Hà Lan được dành cho nông nghiệp. Dù khí hậu ôn hòa, quốc gia này không thể trồng cà chua quanh năm ngoài đồng, nên những khu nhà kính khổng lồ ra đời để sản xuất hàng tỷ ki-lô cà chua và nhiều nông sản khác suốt bốn mùa.

Khu vực Westland được xem là cụm nhà kính lớn và hiệu quả hàng đầu thế giới, nhờ hệ thống điều khiển khí hậu, tái chế nước và đèn LED tiết kiệm năng lượng, giúp cây trồng sinh trưởng nhanh chóng.

Đèn LED mô phỏng ánh sáng mặt trời và tiêu thụ chưa tới một nửa điện năng so với đèn natri áp suất cao, tạo điều kiện trồng trọt tối ưu quanh năm. Về đêm, đèn LED chiếu sáng khiến chân trời hiện rõ các dải màu cam, tím và xanh – dấu ấn quen thuộc của vùng nhà kính.

Tại Looye Kwekers, doanh nghiệp gia đình nổi tiếng, hàng nghìn cây cà chua cao thêm gần 30cm mỗi tuần, leo dọc những sợi dây treo từ trần nhà kính. Nông dân dùng thang nâng để hạ dây xuống từng đoạn và quấn ngọn mới, giúp cây tiếp tục phát triển.

Hệ thống máy tính tự động điều chỉnh ánh sáng, nhiệt độ và lịch tưới, song việc tỉa lá và thu hoạch vẫn do con người đảm nhận vì máy móc khó nhận diện quả chín trong tán lá dày.

Ngành đang tăng cường nghiên cứu robot thu hoạch nhằm giảm chi phí lao động, trong khi ong vò vẽ tiếp tục là “nhân công” thụ phấn không thể thiếu.

“Không thể làm được nếu thiếu chúng. Chúng có lẽ là một trong những ‘công cụ’ quan trọng nhất trong nhà kính của chúng tôi”, chuyên gia trồng trọt Stefan Lazar chia sẻ. Khi không làm việc, những “công nhân ong” nghỉ ngơi trong các “khách sạn ong” – mỗi hộp chứa khoảng 800 cá thể.

Sau khi hái, máy móc phân loại những quả đỏ và ngọt nhất, rồi công nhân đóng gói thủ công. Bởi cà chua được hái khi đã chín, toàn bộ quy trình – từ đóng gói đến đưa vào kho lạnh – phải hoàn tất trong 24 giờ.

Đặc biệt, chỉ cần 4 lít nước để trồng 1 kg cà chua, trong khi mức trung bình toàn cầu vượt 200 lít, nhờ hệ thống thu gom và tái chế nước ngưng tụ từ hơi ẩm cây trồng.

Tương tự Looye Kwekers, VD Holland trồng ớt chuông bằng phương pháp thủy canh, với sản lượng khoảng 85 triệu quả mỗi năm.

Dù trồng trong nhà kính, sâu hại vẫn là vấn đề lớn. Các tấm bẫy dính màu vàng thu hút côn trùng, và nhóm nghiên cứu của Van Dijk đang huấn luyện máy tính đọc thẻ bẫy, nhận diện sâu hại để xử lý kịp thời.

“Phát hiện sớm giúp việc kiểm soát sinh học dễ dàng và hiệu quả hơn,” Van Dijk cho biết, đồng thời nhấn mạnh biện pháp thả các loài ve có lợi để tiêu diệt sâu hại.

Từ năm 2007, VD Holland đã sử dụng xe chở tự động chạy theo dây dẫn dưới sàn để đưa ớt đã thu hoạch đến khu sơ chế. Tại khu đóng gói, camera AI chụp ảnh từng quả, so sánh với cơ sở dữ liệu chuẩn, rồi phân loại theo kích cỡ, trọng lượng, hình dáng và màu sắc trước khi đóng gói.

Nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại, quản lý thông minh và tận dụng tài nguyên hiệu quả, Hà Lan chứng minh một quốc gia nhỏ vẫn có thể dẫn đầu về nông nghiệp, vừa đảm bảo sản lượng lớn, vừa giảm tác động môi trường.

Không chỉ giữ vị trí nhà xuất khẩu nông sản lớn thứ hai thế giới, mô hình nhà kính của Hà Lan trở thành hình mẫu để nhiều quốc gia – từ Mỹ đến châu Á – học hỏi trong chiến lược bảo đảm an ninh lương thực và phát triển nông nghiệp bền vững trong tương lai.

Tham khảo BI