Quốc gia từng giàu nhất Đông Nam Á nay nghèo hơn Việt Nam, là nước sở hữu khoáng chất hiếm số 2 thế giới

Từ khoảng năm 100 trước Công nguyên, vùng đất Miến Điện (nay là Myanmar) đã đóng vai trò là tuyến thương mại chính giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Sau này, vào khoảng thập niên 1940-1950, Miến Điện trở thành quốc gia giàu có nhất Đông Nam Á, đồng thời là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới vào thời điểm đó. Quốc gia này cũng sản xuất tới 75% lượng gỗ tếch toàn cầu và có tỷ lệ dân số biết chữ cao.

Theo các nhà Sử học Kinh tế như Michael Adas và Ian Brown, nền kinh tế Miến Điện trước thời thuộc địa chủ yếu là kinh tế tự cung tự cấp, trong đó phần lớn dân cư tham gia sản xuất lúa gạo và nông nghiệp.

Trước giữa thế kỷ 19, đất nước này chưa có hệ thống tiền tệ chính thức, cho đến khi Vua Mindon Min lên ngôi. Về mặt pháp lý, toàn bộ đất đai thuộc quyền sở hữu của hoàng gia. Ngoài ra, các hoạt động xuất khẩu, cùng với khai thác dầu, đá quý và gỗ tếch, đều do triều đình kiểm soát.

Miến Điện có vai trò quan trọng trong mạng lưới thương mại Ấn Độ Dương. Gỗ tếch xẻ, nhờ độ bền cao, được ưa chuộng tại châu Âu để đóng tàu và trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Miến Điện từ thế kỷ 18 đến 19. Khi giành độc lập năm 1948, Myanmar vẫn là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới.

Đáng chú ý, Myanmar là một trong những nơi sản xuất nhiều loại đá quý chất lượng cao như ngọc bích, hồng ngọc, lam ngọc, spinel, kim cương, topaz, garnet, đá mặt trăng, hổ phách, thạch anh... nước này là quê hương của nhiều khoáng chất hiếm, bao gồm ngọc cẩm thạch và khoáng chất hiếm thứ hai trên thế giới - painite.

Thế nhưng, sau hơn bốn thập kỷ, quốc gia này hiện tại đã trở thành một trong những nước nghèo nhất châu Á.

Myanmar đã rơi xuống đáy trong các bảng xếp hạng về nghèo đói, y tế và tham nhũng; hệ thống giáo dục thì suy yếu...Đáng chú ý, 1987, một lãnh đạo đã xóa bỏ đồng tiền cũ, khiến hàng triệu người mất sạch tiền tiết kiệm và phát hành loại tiền mới dựa trên số chia hết cho 9.

Dù sở hữu tài nguyên phong phú như khí đốt và gỗ quý, nền kinh tế vẫn chìm trong khủng hoảng. Theo các số liệu từ IMF và World Bank, năm 2024, Myanmar ghi nhận mức tăng trưởng -1,1%.

Thu nhập bình quân đầu người của Myanmar chỉ khoảng 1.359 USD hồi năm 2024, thấp hơn đáng kể so với Việt Nam (khoảng 4.620 USD). GDP của Việt Nam cũng lớn hơn Myanmar nhiều lần, ước tính khoảng 510 tỷ USD so với 74 tỷ USD của Myanmar.

IMF cho rằng, lạm phát của Myanmar dự kiến duy trì ở mức rất cao. Ở góc nhìn ngắn hạn, World Bank cảnh báo nền kinh tế Myanmar tiếp tục thu hẹp sau hàng loạt cú sốc từ thiên tai và động đất xảy ra đầu năm 2025. Tổng thể, quốc gia này đang trong tình trạng “thụt lùi” về kinh tế, trong khi nhu cầu vốn đầu tư để phục hồi ngày càng gia tăng.

Vấn đề năng lượng hiện là điểm nghẽn cấp bách. Đầu năm 2025, Reuters dẫn nguồn từ chính quyền Myanmar cho biết sản lượng điện chỉ còn khoảng một nửa so với mức bình thường (công suất trung bình khoảng 4.000 MW/ngày), một phần do tình trạng thiếu khí đốt.

Việc cắt điện kéo dài ở Yangon cùng nhiều khu công nghiệp đã làm đình trệ hoạt động sản xuất, tăng chi phí vận hành và ảnh hưởng nghiêm trọng đến lĩnh vực dịch vụ vốn phụ thuộc vào nguồn cung ổn định.

Đồng kyat mất giá mạnh cùng với hạn chế trong giao dịch ngoại hối khiến tình trạng thiếu hụt đầu vào sản xuất (như nhiên liệu, linh kiện, dược phẩm) trở nên trầm trọng, gây khó khăn cho doanh nghiệp và buộc hộ gia đình phải thắt chặt chi tiêu.