Quốc gia từng là 'phép màu kinh tế' của châu Á giờ lâm vào khủng hoảng vì chỉ tập trung vào một ngành duy nhất

Bangladesh, quốc gia từng được ca ngợi là "phép màu kinh tế" ở Nam Á, đang phải đối mặt với hậu quả nghiêm trọng từ chiến lược tập trung phát triển duy nhất ngành dệt may. Cuộc khủng hoảng chính trị hiện tại đã phơi bày những hạn chế của mô hình này, đặt ra bài học sâu sắc về rủi ro của việc "bỏ tất cả trứng vào một giỏ" trong phát triển kinh tế.

Dưới thời cựu Thủ tướng Sheikh Hasina, ngành dệt may đã đóng vai trò then chốt, giúp hàng triệu người Bangladesh thoát nghèo và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ. Trong hơn một thập kỷ, nền kinh tế Bangladesh đã tăng trưởng với tốc độ chóng mặt, có năm vượt mốc 7%.

Tuy nhiên, việc bà Hasina bị lật đổ, cùng với tình trạng bất ổn do các cuộc biểu tình gây ra, đã cho thấy những yếu kém trong chính sách phát triển một chiều này.

Hiện tại, ông Muhammad Yunus, người đoạt giải Nobel Hòa bình 2006, đang tạm thời nắm quyền Thủ tướng. Ông phải đối mặt với thách thức kép: khôi phục trật tự xã hội và ổn định nền kinh tế đang chao đảo vì lạm phát và thất nghiệp tăng cao.

"Thủ phủ may mặc" lung lay

Từ thập niên 1970, ngành may mặc đã trở thành trụ cột của nền kinh tế Bangladesh. Chính sách tập trung vào ngành này của bà Hasina từ năm 2009 đã thu hút các thương hiệu thời trang toàn cầu như Zara và H&M, tạo việc làm cho hàng triệu người, đặc biệt là phụ nữ. Bà cũng đã đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng để đáp ứng nhu cầu của các tập đoàn quốc tế.

Thomas Kean, chuyên gia về Bangladesh tại International Crisis Group nhận định: "Bà Hasina tạo ra sự ổn định, yếu tố then chốt thu hút đầu tư nước ngoài. Nhưng các đối tác khó duy trì hoạt động ở Bangladesh nếu tình hình bất ổn kéo dài".

Tuy nhiên, sự phụ thuộc quá mức vào ngành may mặc đã bộc lộ nhiều hậu quả. Khi đại dịch Covid-19 bùng phát, nhu cầu hàng may mặc toàn cầu suy giảm, cùng với gián đoạn chuỗi cung ứng và xung đột Nga-Ukraine, đã đẩy nền kinh tế Bangladesh vào khó khăn. Giá thực phẩm và nhiên liệu nhập khẩu tăng mạnh, trong khi Bangladesh không thể bù đắp chi tiêu từ các ngành công nghiệp khác do thiếu đa dạng hóa.

Xuất khẩu hàng may mặc năm 2023 đạt 38,4 tỷ USD, chiếm 83% tổng kim ngạch xuất khẩu, đưa Bangladesh trở thành nước xuất khẩu hàng may mặc lớn thứ hai thế giới, sau Trung Quốc. Con số này phản ánh sự mất cân đối trong cơ cấu kinh tế, khiến đất nước dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài.

Nỗ lực kiểm soát lạm phát tăng vọt đã phản tác dụng, dẫn đến việc đồng nội tệ mất giá và dự trữ ngoại hối cạn kiệt. Bangladesh buộc phải vay từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế vào năm 2022. Thêm vào đó, hệ thống thuế yếu kém khiến nguồn thu ngân sách hạn chế, gây khó khăn cho việc chi tiêu công.

Mặc dù tăng trưởng kinh tế vẫn ở mức cao, các nhà kinh tế chỉ ra rằng sự phát triển không đồng đều và bất bình đẳng thu nhập vẫn ở mức đáng báo động. Vấn đề lớn nhất là thiếu việc làm mới và việc làm có thu nhập cao cho lực lượng lao động trẻ đông đảo, góp phần châm ngòi cho các cuộc biểu tình và khủng hoảng chính trị hiện nay.

Hiện nay, nhiều hãng thời trang quốc tế đang xem xét chuyển đơn hàng sang các nước Đông Nam Á do lo ngại tình hình bất ổn tại Bangladesh. Tình trạng mất điện và gián đoạn liên lạc đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất và xuất khẩu. Theo Financial Times, chi phí vận chuyển từ cảng Chittagong của Bangladesh sang Bắc Âu đã tăng gấp ba lần trong năm qua, lên 6.400 USD cho mỗi container 40 feet.

Bài học từ Bangladesh cho thấy, dù thành công ban đầu, chiến lược phát triển tập trung vào một ngành tiềm ẩn nhiều rủi ro. Đa dạng hóa nền kinh tế, cải thiện hệ thống thuế, đầu tư vào giáo dục và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ là chìa khóa để Bangladesh vượt qua khủng hoảng hiện tại và hướng tới tương lai bền vững hơn.

Theo Financial Times

>> Chủ nhân giải Nobel Hòa Bình năm 2006 sẽ trở thành nhà lãnh đạo lâm thời của Bangladesh