Sa thải hàng nghìn người, chuyện gì đã xảy ra tại nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á?

Là nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á và là cường quốc hàng hóa, Indonesia đang phải đối mặt với tình trạng sức mua suy giảm, tầng lớp trung lưu thu hẹp và làn sóng sa thải hàng loạt trong ngành sản xuất – trong bối cảnh các chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump làm gia tăng bất ổn toàn cầu.

Các chuyên gia kinh tế và giới doanh nghiệp cho rằng con số GDP ấn tượng được công bố trong tuần này nhiều khả năng phản ánh hiệu quả từ các gói kích thích kinh tế của Chính phủ cũng như hoạt động “đẩy mạnh xuất khẩu sớm” trước khi thuế quan của Mỹ có hiệu lực. Trong quý II, nền kinh tế Indonesia tăng trưởng 5,1% so với cùng kỳ năm ngoái, vượt kỳ vọng, sau khi rơi xuống mức thấp nhất trong ba năm (4,9%) trong quý I.

“Trong các phòng họp hiện nay, chiến lược của chúng tôi không còn là mở rộng mà là sống sót…làm sao để không phải cắt giảm nhân sự, làm sao giữ chuỗi cung ứng vận hành và đảm bảo trả lương”, bà Shinta Kamdani – Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Indonesia (Apindo) phát biểu tại Hội nghị thường niên của Hiệp hội diễn ra ở Bandung trong tuần này. Phần lớn các thành viên của Apindo hoạt động trong các ngành sản xuất sử dụng nhiều lao động.

Tâm lý bi quan này làm gia tăng lo ngại về khả năng Indonesia duy trì được tốc độ tăng trưởng 5% hàng năm – một mức mà nước này đã giữ vững trong hơn một thập kỷ qua, trừ thời kỳ đại dịch Covid-19. Tân Tổng thống Prabowo Subianto đặt mục tiêu đầy tham vọng: Tăng trưởng 8% mỗi năm.

Tuy nhiên, kể từ đầu năm, ngành sản xuất tại Indonesia đã phải cắt giảm hàng nghìn việc làm do nhu cầu nội địa yếu đi và cạnh tranh gay gắt từ các trung tâm sản xuất trong khu vực. Thêm vào đó, giá hàng hóa suy giảm cũng gây sức ép lên nền kinh tế.

Bà Shinta cho biết sự sụt giảm trong tiêu dùng càng trở nên nghiêm trọng hơn bởi tình trạng chi tiêu Chính phủ và hoạt động công nghiệp cũng giảm sút. Chính quyền của ông Prabowo đã cắt giảm nhiều khoản chi – bao gồm cả đầu tư hạ tầng – để dồn nguồn lực cho chương trình bữa ăn miễn phí ở trường trị giá 28 tỷ USD, một dự án trọng điểm của ông.

“Rõ ràng là chúng ta vẫn đang chứng kiến một sự chững lại, dù con số GDP có vẻ rất tích cực”, bà Shinta nói.

Hiệp hội Apindo kêu gọi Chính phủ đẩy nhanh quá trình cải cách – đặc biệt là thủ tục cấp phép và nhập khẩu nguyên liệu nhằm thu hút đầu tư, hỗ trợ ngành sản xuất và tạo thêm nhiều việc làm có thu nhập cao hơn.

Số liệu mới công bố cho thấy tổng vốn đầu tư trong quý II của Indonesia tăng 11,5%, đạt 477.700 tỷ rupiah (29,1 tỷ USD). Tuy nhiên, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong cùng kỳ lại giảm 7%, xuống còn 202.200 tỷ rupiah.

Bên cạnh các thách thức trong nước, Indonesia cũng đang phải đối mặt với mức thuế 19% từ Mỹ – giảm so với mức 32% mà ông Donald Trump từng đe dọa áp dụng hồi tháng 4. Dù vậy, Indonesia không phụ thuộc quá nhiều vào thương mại như các quốc gia láng giềng trong khu vực và Mỹ chỉ chiếm khoảng 10% tổng kim ngạch xuất khẩu của nước này.

“Với mức 19%, chúng tôi vẫn đủ sức cạnh tranh trong khu vực Đông Nam Á, ngang với Malaysia và Thái Lan”, Bộ trưởng Điều phối các vấn đề kinh tế Airlangga Hartarto phát biểu tại một cuộc họp báo ở Bandung. Tuy nhiên, tiêu dùng – yếu tố đóng góp hơn một nửa GDP lại là vấn đề lớn hơn. Dữ liệu gần đây về chi tiêu hộ gia đình, doanh số ô tô và chỉ số niềm tin tiêu dùng đều cho thấy sức mua đang suy yếu.

“Tốc độ tăng trưởng của quý II khó có thể duy trì được trong thời gian tới do những thách thức từ bên ngoài và sự yếu kém của thị trường lao động trong nước”, nhà kinh tế Krystal Tan thuộc ngân hàng ANZ nhận định. Bà cho rằng tiêu dùng cá nhân sẽ tiếp tục bị kìm hãm, dù chi tiêu công có thể giúp làm dịu đà chậm lại.

Chính phủ đang chuẩn bị một gói kích thích kinh tế mới, sau khi đã triển khai gói hỗ trợ trị giá 1,5 tỷ USD hồi tháng 6 bao gồm trợ cấp tiền lương, giảm giá vé giao thông và hỗ trợ xã hội nhằm thúc đẩy chi tiêu nội địa.

Ngân hàng Trung ương Indonesia – vốn đã cắt giảm lãi suất 0,75 điểm phần trăm trong năm nay cũng cho biết sẵn sàng tiếp tục hạ lãi suất nếu cần thiết.

Ông Budihardjo Iduansjah, Chủ tịch Hiệp hội Bán lẻ và Chủ thuê mặt bằng Indonesia, cho biết doanh nghiệp sẽ phải bắt đầu áp dụng các chương trình khuyến mãi để kích cầu. “Nếu không làm vậy, kinh doanh sẽ còn chậm hơn nữa. Chúng ta phải hành động, không thể cứ thụ động được”, ông nói, đồng thời gợi ý những biện pháp như miễn phí gửi xe tại trung tâm thương mại.

Tham khảo FT