Sống bất an cạnh mỏ than

Những năm gần đây, hoạt động khai thác than tại tỉnh Thái Nguyên không chỉ gây ra nhiều hệ lụy cho môi trường, mà đã trở thành nỗi ám ảnh đối với người dân địa phương.

Bài học nhãn tiền

Cách đây 11 năm, vào đêm 15/4/2012, tại xóm Khuôn I, xã Phục Linh, huyện Đại Từ (tỉnh Thái Nguyên), hàng triệu m3 đất đá từ bãi thải của mỏ than Phấn Mễ bất ngờ sạt lở vùi lấp nhà cửa của 10 hộ dân, 6 ngôi nhà khác trong khu vực bị ảnh hưởng khiến 7 người chết, bị thương và mất tích. Nhận định về vụ sạt lở mỏ vô cùng nghiêm trọng này, lãnh đạo Bộ Tài nguyên – Môi trường và Bộ Công Thương đã phải thừa nhận đây là bài học lớn trong công tác quản lý nhà nước về cấp phép và kiểm tra sau khai thác khoáng sản.

Mỏ than Phấn Mễ đã không nghiêm túc thực hiện yêu cầu của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc đánh giá tác động môi trường và khai thác mỏ. Trong khi đó Bộ cũng thiếu cương quyết trong vấn đề này, bởi nếu cương quyết đình chỉ khai thác thì sẽ không xảy ra hậu quả đau lòng như vậy.

Nhiều chuyên gia đã nhận định, vụ sạt lở bãi thải của mỏ than Phấn Mễ thời điểm này như một lời cảnh báo về việc các đơn vị khai khoáng đang rất coi thường công tác quản lý đổ thải. Đáng chú ý, vụ tai nạn này xảy ra trong điều kiện rất bình thường (không có mưa lớn, không có lũ quét, không có nổ mìn,...). Bên cạnh đó, quy mô bãi thải không lớn, vì vậy nhiều ý kiến cho rằng, nguyên nhân sạt lở bãi thải là do chủ quan và do quản lý kỹ thuật bị buông lỏng.

Nguy hiểm rình rập

Nhiều năm qua, hàng chục hộ dân xóm Nam Tiền (xã Phúc Hà, TP. Thái Nguyên) đang sống dưới chân bãi thải mỏ than Khánh Hoà liên tục phải “kêu cứu” về tình trạng ô nhiễm môi trường, nguy cơ sạt lở, đe doạ tới tính mạng và tài sản.

Theo người dân, họ đang phải chịu đựng tình trạng ô nhiễm nguồn nước, bụi, tiếng ồn, ngập úng từ khi bãi thải được mở rộng. Nhưng điều khiến người dân bất an, lo lắng nhất vẫn là nguy cơ bị bãi thải tràn xuống, vùi lấp người và tài sản khi mà khoảng cách từ khu dân cư tới chân bãi thải chỉ vài chục mét.

Theo quan sát, mỏ than Khánh Hòa có bãi thải nam và bãi thải tây. Trong đó, bãi thải nam rộng chừng gần 70 ha, theo thiết kế cao 154 m so với mặt bằng hiện hữu, đến nay tại nhiều vị trí đá đổ thải cao chừng gần 200 m; bãi thải phía tây rộng chừng gần 100 ha, được biết chiều cao thiết kế đổ thải là 215 m so với mặt bằng. Quan sát từ xa, hai bãi thải này sừng sững như hai ngọn núi “khổng lồ” tựa như hai “quả bom” đang sẵn sàng “nổ tung” để vùi lấp hàng chục hộ dân đang sinh sống dưới chân mỏ.

Ngày 5/6/2023, trao đổi với DĐDN, ông Nguyễn Đức Nhất - Chủ tịch UBND xã Phúc Hà xác nhận việc kiến nghị, phản ánh của các hộ dân là có. Theo thống kê có khoảng 22 hộ gia đình nằm trong phạm vi bị ảnh hưởng. “Chúng tôi nắm được hết những ý kiến của bà con. Với thẩm quyền của mình, UBND xã đã có nhiều văn bản kiến nghị lên cơ quan cấp trên. Việc này, thành phố cũng đã trả lời cử tri, và hiện đang xử lý”, ông Nhất nói.

Doanh nghiệp nói gì?

Cũng trả lời phóng viên buổi chiều cùng ngày, ông Vũ Thành Hưng - Phó Giám đốc Công ty than Khánh Hoà khẳng định, hiện tại sườn bãi thải phía tây chỉ dùng làm đường cho xe lên đổ thải, vì thế tình trạng bụi hay tiếng ồn cơ bản đã không còn. "Hoạt động quan trắc môi trường đất, nước, không khí được thực hiện mỗi quý 1 lần và đều trong ngưỡng cho phép”, ông Hưng nói.

Cũng theo tài liệu ông Hưng cung cấp, ngày 18/5/2021, UBND tỉnh Thái Nguyên đã ra văn bản số 2151 về việc đảm bảo an toàn trong hoạt động khai thác tại mỏ than Khánh Hoà gửi một số ngành và đơn vị liên quan. Theo đó, để giải quyết các kiến nghị của người dân xóm Nam Tiền về tình trạng ô nhiễm môi trường, nguy cơ mất an toàn tại khu vực tiếp giáp với bãi thải, UBND tỉnh Thái Nguyên yêu cầu Công ty than Khánh Hoà phải khẩn trương lập phương án điều chỉnh, mở rộng quy hoạch bãi thải về phía nam.

Đồng thời, giao UBND TP. Thái Nguyên phối hợp với Công ty than Khánh Hoà trong việc bồi thường giải phóng mặt bằng khu vực mở rộng bãi thải (khu vực các hộ dân xóm Nam Tiền đang sinh sống). Theo văn bản này, diện tích bồi thường khoảng 4,31ha với 43 hộ dân phải di chuyển chỗ ở, thời gian thực hiện ngay trong năm 2021.

“Cho đến nay chúng tôi vẫn không thể triển khai được do UBND TP Thái Nguyên chưa bố trí được quỹ đất tái định cư. Đây cũng là điều chúng tôi đang lo lắng, bởi nếu không thể triển khai được thì công ty sẽ phải đóng cửa mỏ vào năm 2024” , Phó Giám đốc Công ty than Khánh Hoà chia sẻ.