Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia: Cần một phương án hài hòa nhất

Hai phương án đánh thuế

Sau 16 năm thực hiện với 4 lần sửa đổi, bổ sung, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đã đem lại nhiều kết quả tích cực, góp phần điều tiết vĩ mô nền kinh tế và tăng thu Ngân sách Nhà nước.

Ngày 8/6/2024, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 129/2024/QH15 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024.

Hai phương án đánh thuế.

Theo đó,Luật Thuế TTĐB(sửa đổi) được trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 và dự kiến thông qua tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025).

Với lần sửa đổi này, Dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt do Bộ Tài chính xây dựng đang hướng tới điều chỉnh tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia (mức thuế hiện nay là 65%) với 2 phương án được đề xuất.

Phương án 1, tăng thuế từ năm 2026, tăng theo từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với bia là 90%.

Phương án 2, tăng thuế từ năm 2026 với mức tăng 15%, sau đó từ năm 2027 tăng từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với bia là 100%.

Ngoài 2 phương án trên, tháng 7/2024, Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát (VBA) đã có văn bản gửi lên Bộ Tài chính, đề xuất lùi thời hạn tăng thuế tới năm 2027, đồng thời tăng thuế ở mức 5% với lộ trình 2 năm 1 lần, đến 80% vào năm 2031 để phù hợp với bối cảnh kinh tế, các chuyên gia gọi đây là phương án 3.

Đánh giá về tác động 3 phương án đánh thuế trên, TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (CIEM) cho rằng, cả 3 phương án này đều làm giảm giá trị tăng thêm (VA) của ngành bia.

Cụ thể, nếu mức tăng trưởng VA của ngành bia tương đương mức tăng trưởng GDP theo kịch bản 6,5% thì phương án 1 sẽ làm giảm 44.359 tỷ đồng, tương đương 9,4%; phương án 2 sẽ làm giảm 61.899 tỷ đồng, tương đương 13,12%; phương án 3 sẽ giảm 38.329 tỷ đồng, tương đương 6,5%.

Cũng theo bà Thảo, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia sẽ tác động đến tăng trưởng GDP. Theo đó, so với kịch bản tăng trưởng mục tiêu 6,5% trong điều kiện bình thường, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với bia theo các phương án sẽ cho kết quả như: Phương án 1, GDP sẽ giảm 14.276 tỷ đồng, tương đương 0,0354%; phương án 2 sẽ giảm 32.525,9 tỷ đồng, tương đương giảm 0,08%; phương án 3 sẽ giảm 8.590 tỷ đồng, tương đương 0,0172%.

Thêm vào đó, vị chuyên gia này cho biết, ngành bia nằm trong chuỗi liên kết với khoảng 21 ngành, nghề và hàng triệu lao động. Do đó, khi bia bị tăng thuế tiêu thụ đặc biệt, dự báo cả chuỗi sẽ bị sụt giảm tổng giá trị tăng thêm lần lượt là 10.169 tỷ, 13.546 tỷ và 6.577 tỷ đồng.

Đặc biệt, người lao động cũng chịu ảnh hưởng đáng kể khi tăng thuế TTĐB đối với bia. Cụ thể, với phương án 1, thu nhập người lao động giảm 2.468 tỷ đồng; phương án 2 giảm 4.585 tỷ đồng và phương án 3 là 2.215 tỷ đồng.

“Thuế gián thu có thể tăng trong ngắn hạn, nhưng thuế trực thu lại giảm. Hơn nữa, việc tăng thuế ảnh hưởng gián tiếp đến cơ hội việc làm và thu nhập của người lao động. Hệ quả là làm suy giảm GDP của nền kinh tế”, bà Thảo nhấn mạnh.

>>Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt rượu bia: Doanh nghiệp lo khó càng thêm khó

Tránh những cú sốc kép

Tuy nhiều ý kiến cho rằng việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với một số ngành hàng, trong đó có ngành bia là cần thiết nhưng trước những tác động của việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với ngành bia đến nền kinh tế và thu nhập của người lao động nêu trên, các chuyên gia cho rằng, việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với ngành bia cần một phương án hài hòa để đạt được mục tiêu tăng thu ngân sách mà vẫn bảo vệ sức khỏe, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Phải tránh các cú sốc kép khi đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu bia.

Theo đó, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công thương, Viện Nghiên cứu Đồ uống Việt Nam và Tổng cục Thống kê đề xuất cơ quan soạn thảo cân nhắc phương án 3.

Lý do là bởi, phương án 3 giúp đạt được sự hài hòa hơn về các mục tiêu, ảnh hưởng tới nền kinh tế ít nhất (giảm GDP khoảng 7.000 tỷ đồng), ít gây tổn thương tới người lao động hơn. Từ đó, hướng tới các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sản xuất trong thời gian này, tránh tạo ra những cú "sốc kép".

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao của HEINEKEN Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh nền kinh tế đối mặt nhiều khó khăn, thách thức, nguyên liệu đầu vào của các ngành sản xuất bị tăng lên, tiêu dùng giảm… khiến doanh nghiệp đứng trước nhiều khó khăn. Do đó, việc sửa đổi thuế TTĐB cần phải được xem xét toàn diện,thấu đáo.

“Trong các phương án Bộ Tài chính đề xuất đều gây tác động tới nền kinh tế, phương án 2 tác động mạnh nhất. Vì vậy, cần có một phương án hài hòa để đạt được các mục tiêu ngân sách, bảo vệ sức khỏe, đảm bảo môi trường kinh doanh, phù hợp với bối cảnh kinh tế, thực trạng doanh nghiệp và để doanh nghiệp có khả năng trụ vững”, bà Ánh nói.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế, cho biết bà đồng tình với quan điểm của Quốc hội, Chính phủ cần phải điều chỉnh tăng thuế để bảo vệ sức khỏe, bảo vệ môi trường, tăng thu ngân sách,…

Theo bà Cúc, PA2 quá cao và sốc, PA1 tăng 5% là tương đối hợp đối hợp lý, “lộ trình tăng thế nào hai năm một lần hay một năm một lần cần lưu đến. Thời điểm áp dụng thế nào thì cần cân nhắc. Tôi nghĩ đưa ra thêm một PA3 nữa là khó” - trích ý kiến của bà Cúc.

Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế nhấn mạnh cần kết hợp các biện pháp khác nữa để đảm bảo hài hòa. Dựa trên các phân tích, Hiệp hội nhận định rõ ràng dù mang lại lợi ích ngắn hạn về ngân sách, nhưng các tác động lâu dài đến sản xuất, việc làm, và tăng trưởng kinh tế không thể bị xem nhẹ. Chính sách thuế cần phải cân bằng giữa yêu cầu quản lý nhà nước, mục tiêu tăng thu và sự bền vững của nền kinh tế.

Ngày 27/11 tới đây, các đại biểu Quốc hội sẽ thảo luận tại Hội trường về Dự án Luật thuế Tiêu thụ Đặc biệt (sửa đổi).