Thay đổi chính sách thuế VAT: ‘Ván bài’ tăng trưởng mới cho ngành phân bón Việt Nam

Trong gần một thập kỷ qua, ngành phân bón Việt Nam gặp không ít khó khăn do bất cập từ chính sách thuế GTGT cũ. Theo Khối nghiên cứu của Công ty Cổ phần Chứng khoán MB (MBS Research), phân bón được miễn thuế GTGT đầu ra từ năm 2015 nhưng các nguyên liệu đầu vào lại chịu thuế từ 5%-10%.

Điều này khiến chi phí sản xuất đội lên cao, đẩy giá phân bón nội địa vượt xa sản phẩm nhập khẩu và làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong nước.

Thuế VAT 5%: Bước đột phá để thay đổi

Chính sách mới mang lại một cơ chế quan trọng: khấu trừ thuế đầu vào. Theo MBS Research, chi phí nguyên vật liệu chiếm từ 50%-70% tổng chi phí sản xuất phân bón. Vì vậy, việc được hoàn thuế GTGT đầu vào giúp doanh nghiệp giảm bớt gánh nặng chi phí, đồng thời tạo động lực để giảm giá bán, nâng cao khả năng cạnh tranh.

Hiện tại, giá phân urê nội địa ở Đông Nam Bộ và Tây Nguyên dao động từ 550.000 đến 570.000 VNĐ/bao, cao hơn sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc và Malaysia (530.000 - 540.000 VNĐ/bao). Với chính sách mới, khoảng cách giá này có thể được thu hẹp, mở ra cơ hội để sản phẩm nội địa chinh phục thị trường trong nước.

So sánh giá bán phân urê hạt đục nội địa và nhập khẩu tại khu vực Đông Nam Bộ - Tây Nguyên (dữ liệu ngày 25/11/2024). Nguồn: MBS Research tổng hợp.

Vị trí của Việt Nam trong bức tranh quốc tế

Với mức thuế GTGT 5%, Việt Nam sẽ đứng ở mức trung bình so với các quốc gia khác. Chẳng hạn, Trung Quốc áp thuế 13%, Nga dao động từ 12,5%-20%, trong khi Đức linh hoạt từ 7%-19% tùy loại phân bón. Brazil có mức thuế thấp hơn, từ 1% năm 2022 lên 4% năm 2025. Chính sách của Việt Nam vừa bảo vệ được sản xuất nội địa, vừa hạn chế tối đa tác động đến giá cả tiêu dùng.

So sánh thuế suất VAT đối với phân bón tại một số quốc gia trên thế giới. Nguồn: MBS Research tổng hợp.

Theo MBS Research, mức thuế 5% là bước đi hợp lý, tạo sự cân bằng giữa lợi ích doanh nghiệp và người tiêu dùng, đồng thời phù hợp với xu hướng toàn cầu.

Doanh nghiệp phân bón: Ai hưởng lợi lớn nhất?

Theo MBS Research, các doanh nghiệp sản xuất phân đơn (urê, lân) và DAP là nhóm hưởng lợi lớn nhất từ chính sách này. Lý do là nguyên liệu đầu vào của các loại phân này đều được hoàn thuế GTGT. MBS Research dự báo biên lợi nhuận gộp của nhóm doanh nghiệp này có thể tăng từ 20,3% năm 2024 lên 23,2% năm 2025. Ngược lại, các doanh nghiệp sản xuất phân NPK ít hưởng lợi hơn do phần lớn nguyên liệu đầu vào là phân đơn vốn đã chịu thuế.

Tác động của chính sách thuế GTGT 5% đối với doanh nghiệp phân bón tại Việt Nam. Nguồn: MBS Research.

Ngoài ra, biến động giá dầu và khí tự nhiên - hai nguyên liệu chính để sản xuất urê - cũng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến lợi nhuận ngành. Giá dầu Brent hiện ổn định ở mức 50-60 USD/thùng, giúp kiểm soát chi phí sản xuất và duy trì giá thành hợp lý.

Xu hướng giá phân urê thế giới và giá dầu Brent giai đoạn 2017-2024. Nguồn: Bloomberg, MBS Research.

Người tiêu dùng và thị trường nhập khẩu: Ai sẽ thay đổi cuộc chơi?

Phân bón nhập khẩu từ Trung Quốc và Nga hiện chiếm tỷ trọng lớn trong thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, nếu giá phân bón nội địa giảm nhờ chính sách thuế mới, thị phần nhập khẩu có thể bị thu hẹp. Đồng thời, người nông dân - đối tượng sử dụng chính - sẽ hưởng lợi từ giá cả ổn định và chất lượng sản phẩm ngày càng được cải thiện.

Tỷ trọng giá trị nhập khẩu phân bón của Việt Nam theo quốc gia giai đoạn 2009-2024. Nguồn: Tổng cục Thống kê, MBS Research.

Theo MBS Research, mục tiêu dài hạn của chính sách này là thúc đẩy sự phát triển bền vững và nâng cao tính tự chủ cho ngành phân bón nội địa. Đây không chỉ là một lợi thế cho doanh nghiệp mà còn là một tin vui cho nông dân, khi họ có cơ hội tiếp cận phân bón chất lượng với giá hợp lý hơn.

Tương lai của ngành phân bón Việt Nam

Chính sách thuế GTGT 5% có thể trở thành một động lực mạnh mẽ để thúc đẩy tăng trưởng ngành phân bón. Tuy nhiên, cơ hội này đi kèm với nhiều thách thức. Các doanh nghiệp cần tận dụng triệt để cơ hội giảm chi phí để tái đầu tư vào công nghệ sản xuất hiện đại, đồng thời cải thiện chất lượng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu trong nước và vươn ra quốc tế. Chính phủ cũng cần đảm bảo tính minh bạch trong khâu hoàn thuế, giám sát chặt chẽ để tránh việc lợi dụng chính sách và đảm bảo giá phân bón được giữ ở mức hợp lý.

MBS Research nhận định, nếu được triển khai hiệu quả, chính sách này không chỉ mang lại lợi ích cho doanh nghiệp và người tiêu dùng, mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam. Đây thực sự là một “ván bài tăng trưởng” mà cả ngành phân bón và quốc gia đều mong muốn chiến thắng.

>> Quốc hội thống nhất áp thuế giá trị gia tăng 5% đối với phân bón