Thiết bị từng giúp Việt Nam lập kỳ tích đáng kinh ngạc lĩnh vực CNTT tại châu Á cách đây gần 5 thập kỷ

Năm 1977, chỉ hai năm sau khi Mỹ giới thiệu Altair 8800 – chiếc máy vi tính đầu tiên của họ, Việt Nam đã tạo cột mốc lịch sử khi chế tạo thành công VT80, chiếc máy vi tính đầu tiên của mình với tính năng sánh ngang Altair. Thành tựu này đưa Việt Nam trở thành quốc gia thứ ba trên thế giới, sau Mỹ và Pháp, làm chủ công nghệ chế tạo máy vi tính.

Đứng sau kỳ tích là tập thể kỹ sư Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển (nay là Viện Công nghệ Thông tin), trong đó TS. Nguyễn Chí Công giữ vai trò lãnh đạo chủ chốt.

Đây là chiếc máy vi tính thứ ba trên toàn thế giới, đồng thời cũng là chiếc máy vi tính đầu tiên của châu Á vào thập niên 70. Ảnh: TS. Nguyễn Chí Công

TS. Nguyễn Chí Công cho biết, nhóm kỹ sư đã hoàn thiện VT80 chỉ trong hai tháng, từ 12/1976 đến 1/1977, dưới sự hướng dẫn của chuyên gia Pháp Alain Teissonnìere.

Theo báo Quân đội nhân dân, ngoài một số chip nhập khẩu, hầu hết linh kiện khác được chế tạo thủ công trong nước. Vỏ máy được cưa, mài vuông vắn bằng tay; dữ liệu nhập thông qua hệ thống công tắc do chưa có bàn phím vào thời điểm đó. Màn hình hiển thị sau này được cải tiến từ tivi Neptune đen trắng do Việt Nam sản xuất theo thiết kế Ba Lan.

VT80 được lắp ráp theo phương pháp quấn dây điện nối chân chip, gồm bo mạch CPU, bo RAM/ROM, bo I/O, bảng điều khiển, vỏ máy và bộ nguồn. Chip Intel 8080A đóng vai trò bộ xử lý trung tâm, cũng là nguồn gốc tên gọi VT80.

Trong bối cảnh đất nước đang bị bao vây cấm vận và gần như tách biệt với các trung tâm khoa học lớn, việc tạo ra một máy vi tính hoàn chỉnh là bước ngoặt đối với ngành công nghệ thông tin Việt Nam.

Nhóm kỹ sư đã hoàn thiện VT80 chỉ trong hai tháng, từ 12/1976 đến 1/1977, dưới sự hướng dẫn của chuyên gia Pháp Alain Teissonnìere.

Thời điểm mới ra đời, VT80 chỉ chạy được một số chương trình cơ bản và chưa có phần mềm ứng dụng, tương tự tình trạng máy vi tính ở Mỹ khi đó – chủ yếu phục vụ nghiên cứu trong phòng thí nghiệm.

Vài tháng sau, TS. Công được cử sang Pháp thực tập về vi xử lý tại Trung tâm nghiên cứu triển khai của Công ty Điện lực Pháp. Tại đây, ông nghiên cứu bộ vi xử lý Intel 8085 có khả năng xử lý ngắt mạnh, đồng thời phát triển hệ thống máy vi tính công nghiệp dựa trên công nghệ này.

Kết quả vượt mong đợi và ông được phép sử dụng toàn bộ thiết kế cho mục đích phi lợi nhuận. Đây là nền tảng cho sự ra đời của dòng VT8X, với sự đóng góp của nhiều thực tập sinh tiếp theo.

Chiếc máy vi tính đầu tiên của Việt Nam. Ảnh: TS. Nguyễn Chí Công

Phiên bản thứ hai của máy vi tính Việt Nam được nâng cấp mạnh mẽ với ổ đĩa mềm, màn hình, bàn phím và vi xử lý mới, mang lại hiệu năng cao hơn nhiều so với VT80.

Tuy nhiên, dù từng nằm trong nhóm quốc gia tiên phong chế tạo máy vi tính, đáng tiếc, Việt Nam sau đó đã không duy trì được ngành sản xuất này.