Thông tư 102 không phải động thái siết chặt cho vay margin các CTCK

Ngày 29/10/2025, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 102/2025/TT-BTC (Thông tư 102) sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 91 quy định chỉ tiêu an toàn tài chính. Thông tư có hiệu lực thi hành kể từ ngày 15/12/2025.

Báo cáo phân tích mới đây của SHS khẳng định, Thông tư 102​​​​​​​ hoàn toàn không phải là động thái siết chặt hoạt động cho vay margin như thông tin lan truyền trên thị trường. Mục đích giúp công ty chứng khoán (CTCK) tập trung vào hoạt động kinh doanh chính, trong đó cho vay giao dịch ký quỹ là khoản mục an toàn và được ưu tiên.

Một số điều chỉnh chính của Thông tư 102

Thông tư 102 của Bộ Tài chính bổ sung nhiều quy định thận trọng hơn đối với quản lý rủi ro và chỉ tiêu an toàn tài chính tại các CTCK.

Thứ nhất, quy định chặt chẽ hơn với rủi ro tập trung đầu tư. Theo đó, giá trị rủi ro thị trường của các khoản đầu tư vào chứng khoán hoặc góp vốn vào một tổ chức nếu chiếm từ 10% vốn chủ sở hữu của CTCK trở lên sẽ bị áp dụng hệ số rủi ro tăng thêm từ 10% - 30%.

Thứ hai, siết chặt đánh giá rủi ro đầu tư trái phiếu doanh nghiệp, thông qua việc áp dụng hệ số rủi ro dựa trên mức xếp hạng tín nhiệm. Với các trái phiếu không được xếp hạng tín nhiệm, hệ số rủi ro sẽ tăng thêm 10%.

Thứ ba, đối với đầu tư ngoài ngành, các khoản đầu tư vào bất động sản hoặc cho vay, phải thu khách hàng không thuộc hoạt động cho vay ký quỹ sẽ bị nâng hệ số rủi ro lên 150%, thay vì 100% như quy định tại Thông tư 91.

Thứ tư, quy định mới cũng tăng hệ số rủi ro đối với khoản tạm ứng, nếu khoản này chiếm từ 2% vốn chủ sở hữu trở lên.

Cuối cùng, Thông tư 102 đưa ra tiêu chuẩn thận trọng hơn khi tính toán vốn khả dụng, bao gồm: Quy định cụ thể cách xác định lợi nhuận chưa phân phối; Giảm trừ khỏi vốn khả dụng các tài sản được dùng để thế chấp, cầm cố hoặc bảo đảm nghĩa vụ tài chính; Giảm trừ vốn khả dụng trong trường hợp đối tác mất hoàn toàn khả năng thanh toán.

Thông tư 102 sẽ tác động đến các CTCK như thế nào?

Theo quy định hiện hành tại Thông tư 91, tỷ lệ an toàn tài chính của nhóm CTCK thuộc Top 10 thị phần môi giới quý III/2025 trên sàn HoSE đều ở mức cao hơn nhiều so với giới hạn tối thiểu 180%. Điều này cho thấy năng lực vốn của khối CTCK lớn hiện vẫn khá vững.

Tuy nhiên, tác động của Thông tư 102 sẽ khác nhau tùy theo cơ cấu danh mục tài sản tài chính. Những công ty có tỷ trọng đầu tư vào bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp không được xếp hạng tín nhiệm, hoặc cho vay ngoài hoạt động giao dịch ký quỹ sẽ chịu ảnh hưởng rõ rệt hơn, do các khoản mục này bị áp dụng hệ số rủi ro cao hơn so với trước.

Về điều khoản chuyển tiếp, trong trường hợp tỷ lệ vốn khả dụng giảm xuống dưới 180% do thay đổi cách tính theo Thông tư 102, CTCK sẽ có 6 tháng kể từ ngày Thông tư có hiệu lực để khắc phục, điều chỉnh các khoản đầu tư hoặc hợp đồng phát sinh trước thời điểm Thông tư áp dụng.

Từ những thay đổi này, các CTCK có thể sẽ điều chỉnh theo 4 hướng chính:

- Giảm các khoản đầu tư tập trung, đặc biệt là thoái bớt phần tự doanh cổ phiếu, trái phiếu hoặc góp vốn chiếm tỷ trọng quá lớn trong một tổ chức, nhằm phân tán rủi ro.

- Xử lý các khoản đầu tư ngoài ngành, như thu hồi tiền đặt cọc bất động sản hoặc các khoản cho vay không thuộc nghiệp vụ ký quỹ – do những khoản này bị áp hệ số rủi ro tới 150%.

- Tái cơ cấu danh mục trái phiếu, ưu tiên giảm tỷ trọng trái phiếu không có xếp hạng tín nhiệm, vừa để tránh tăng rủi ro, vừa góp phần thúc đẩy hoạt động xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp trên thị trường.

- Cân nhắc tăng năng lực tài chính, thông qua tăng vốn tự có nhằm duy trì tỷ lệ an toàn cao và đảm bảo dư địa cho các hoạt động kinh doanh rủi ro thấp.

Từ những phân tích trên cho thấy Thông tư 102 không làm thay đổi trần cho vay margin/vốn chủ sở hữu ở mức 200%.