Thuế quan không gánh nổi thâm hụt ngân sách Mỹ, DOGE cũng trở nên vô dụng

Khi năm tài chính 2025 của chính phủ Mỹ khép lại, bức tranh ngân sách liên bang vẫn chưa có nhiều dấu hiệu khởi sắc, mặc dù trải qua nhiều biến động kể từ khi Tổng thống Trump nhậm chức.

Thâm hụt ngân sách trong năm tài chính kết thúc ngày 30/9/2025 duy trì ở mức tương đương năm trước, bất chấp doanh thu từ thuế quan đạt mức kỷ lục. Nguyên nhân chính nằm ở các khoản chi tiêu lớn tiếp tục gia tăng: các chương trình phúc lợi xã hội như An sinh Xã hội và Chăm sóc Y tế Medicare, cùng với chi phí lãi suất nợ công - lần đầu tiên vượt ngưỡng 1 nghìn tỷ USD theo một số phương pháp tính toán. Trong khi đó, Bộ phận Hiệu quả Chính phủ (DOGE) chưa cho thấy tác động đáng kể nào.

Dưới đây là một số điểm chính về tình hình tài chính liên bang Mỹ, dựa trên số liệu cuối năm mà Văn phòng Ngân sách Quốc hội công bố mới đây.

Thuế quan mang về nguồn thu đáng kể

Theo số liệu từ chính phủ, ngân sách Mỹ thu được 195 tỷ USD từ thuế hải quan, tăng gấp đôi so với năm trước. Con số này chưa phản ánh đầy đủ tốc độ tăng trưởng do thuế suất mới chỉ được áp dụng từ tháng 4 - giữa năm tài chính.

Tổng thống Trump đang theo đuổi chiến lược chuyển hướng nguồn thu của chính phủ từ thuế thu nhập sang thuế nhập khẩu. Tuy nhiên, thuế quan mới chỉ đóng góp 3,7% tổng thu ngân sách liên bang, trong khi thuế thu nhập cá nhân chiếm tới 51%.

Lãi suất nợ công leo thang

Theo số liệu của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), lãi suất ròng trên nợ công lần đầu tiên vượt ngưỡng 1 nghìn tỷ USD - một con số cao hơn cả tổng chi tiêu quốc gia cho Medicare hoặc quốc phòng. Điều này có nghĩa cứ mỗi 5 USD thu được từ thuế, chính phủ phải dành khoảng 1 USD để chi trả lãi vay.

Cụ thể, lãi suất ròng đạt 1.029 nghìn tỷ USD, tăng khoảng 80 tỷ USD - tương đương 8% - so với cùng kỳ năm trước. Mặc dù phương pháp tính toán này không thể đối chiếu trực tiếp với một số báo cáo khác của CBO hoặc Nhà Trắng, sự chênh lệch tương đối nhỏ và xu hướng tăng vẫn nhất quán qua các báo cáo.

Trước tình trạng lãi suất tăng cao, chính phủ có rất ít biện pháp can thiệp hiệu quả trong ngắn hạn. Đây là hậu quả tất yếu của hai yếu tố đan xen: quy mô nợ quốc gia ngày càng phình to và môi trường lãi suất duy trì ở mức cao. Chuyên gia tài chính cho rằng, nếu không có những cải cách cơ cấu mạnh mẽ, gánh nặng lãi suất sẽ tiếp tục gia tăng và chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong ngân sách liên bang, đe dọa khả năng chi tiêu cho các ưu tiên quốc gia khác.

“Bộ Hiệu quả Chính phủ” không thực sự hiệu quả

Khi ông Trump nhậm chức, tỷ phú Elon Musk tuyên bố Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) do ông đứng đầu có thể tiết kiệm được 2 nghìn tỷ USD - tương đương hơn một phần tư tổng chi tiêu trong năm tài chính 2024. Cho đến nay, DOGE đã thực hiện một số biện pháp như cắt giảm các khoản trợ cấp nhất định và sa thải nhân viên thử việc. Một số khoản tiết kiệm bổ sung dự kiến sẽ xuất hiện trong năm tài chính 2026, khi những nhân viên liên bang đã chấp nhận đơn xin nghỉ việc hoãn chính thức rời khỏi biên chế.

Tuy nhiên, những nỗ lực này chưa làm thay đổi đáng kể bức tranh tài chính tổng thể. Tổng chi tiêu không bao gồm lãi suất vẫn tăng 220 tỷ USD, tương đương 4%, trong toàn bộ năm tài chính. Mức tăng này đáng lẽ còn cao hơn nữa, nhưng vào tháng 9/2025, chính quyền Trump đã ghi nhận khoản cắt giảm chi tiêu phi tiền mặt 131 tỷ USD liên quan đến khoản tiết kiệm dự kiến trong tương lai từ việc sửa đổi các chương trình cho vay sinh viên theo luật thuế và chi tiêu của Đảng Cộng hòa.

Nếu loại trừ khoản điều chỉnh kế toán này, chi tiêu phi lãi suất thực tế sẽ tăng 351 tỷ USD trong cả năm, và tổng chi tiêu tháng 9 sẽ cao hơn 55 tỷ USD so với cùng kỳ năm trước.

Các khoản cắt giảm thực tế tập trung ở đâu?

Theo CBO, chi tiêu thực sự giảm chủ yếu ở hai lĩnh vực: Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (FDIC), do chi phí xử lý các vụ phá sản ngân hàng giảm; và Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp Nhỏ (SBA), do không phát sinh chi phí cho vay hỗ trợ thảm họa như năm 2024.

Nhìn chung, những khoản tiết kiệm này chủ yếu đến từ các yếu tố hoàn cảnh và chu kỳ kinh tế, chứ chưa phải là kết quả trực tiếp của các sáng kiến cắt giảm có hệ thống của DOGE. Điều này đặt ra câu hỏi về khả năng thực hiện cam kết tiết kiệm 2 nghìn tỷ USD mà Musk đã đưa ra.

Trong khi đó, động lực chính đẩy chi tiêu liên bang tăng cao nằm ở các chương trình lớn nhất: An sinh Xã hội và Chăm sóc Y tế Medicare. Chi phí cho hai chương trình này bị chi phối bởi xu hướng dân số già hóa và chi phí y tế leo thang - hai yếu tố gần như bất khả xâm phạm về mặt chính trị.

Năm 2025, chi tiêu An sinh Xã hội tăng 8%, một phần do Quốc hội quyết định mở rộng phúc lợi cho một số nhân viên khu vực công, có hiệu lực hồi tố từ tháng 1/2024. Medicare và Medicaid cũng tăng 8%. Theo CBO, số lượng người đăng ký Medicare đang gia tăng đều đặn. Tuy nhiên, chi phí Medicaid có thể sẽ không tăng nhanh như vậy trong tương lai do các hạn chế về điều kiện tham gia được quy định trong luật thuế và chi tiêu của Đảng Cộng hòa.

Theo quy luật thông thường, thâm hụt ngân sách tăng trong thời kỳ suy thoái và giảm khi nền kinh tế tăng trưởng. Nhưng lần này hoàn toàn khác. Thâm hụt đạt 1,8 nghìn tỷ USD trong năm 2025, gần như không thay đổi so với năm 2024, bất chấp nền kinh tế vẫn đang trong giai đoạn tăng trưởng.

Tính theo tỷ lệ trên tổng sản phẩm quốc nội (GDP), thâm hụt giảm nhẹ xuống khoảng 6% trong năm tài chính 2025 từ mức 6,4% năm 2024. Tuy nhiên, nếu loại bỏ khoản điều chỉnh kế toán chương trình cho vay sinh viên, con số này hầu như không có sự thay đổi đáng kể. Đáng lo ngại hơn, nợ công đang tiến sát mốc 100% GDP và có thể sẽ vượt qua kỷ lục 106% được thiết lập năm 1946 trong những năm tới.

Các chính sách của Tổng thống Trump đang tác động đến thâm hụt ngân sách theo nhiều hướng trái ngược nhau. Một mặt, ông đã ký đạo luật kéo dài thời hạn các khoản cắt giảm thuế sắp hết hiệu lực và tạo ra những khoản giảm thuế mới. Ông cũng cam kết không cắt giảm An sinh Xã hội và Medicare, đồng thời muốn tăng chi tiêu quốc phòng - tất cả đều gây áp lực tăng thâm hụt.

Mặt khác, chính sách thuế quan mới và các biện pháp cắt giảm chi tiêu theo luật gần đây lại đẩy tình hình theo hướng ngược lại, nhằm thu hẹp khoảng trống ngân sách. Tuy nhiên, như số liệu năm 2025 cho thấy, những khoản thu tăng thêm từ thuế quan và tiết kiệm chi tiêu hạn chế vẫn chưa đủ để bù đắp cho các khoản chi ngày càng tăng, khiến bức tranh tài chính liên bang tiếp tục ở trong tình trạng căng thẳng.

Tham khảo Wall Street Journal (WSJ)