Top cảng biển quan trọng bậc nhất thế giới: Những điểm nóng địa chính trị và cuộc chạy đua chuyển đổi xanh trị giá 2 nghìn tỷ USD
Các cửa ngõ thương mại quốc tế đang phải đối mặt với quá trình chuyển đổi tốn kém trong kỷ nguyên cạnh tranh, tự động hóa và chuyển đổi xanh.
Đế chế thương mại trị giá 2 nghìn tỷ USD đang hình thành khi các cảng biển trở thành quân cờ trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu.
Qua nhiều thế kỷ, việc kiểm soát các trung tâm vận tải lớn nhất thế giới đã góp phần mở rộng đế chế, châm ngòi và giải quyết xung đột, xóa đói giảm nghèo và phát triển tầng lớp trung lưu. Đồng thời, nó cũng tạo điều kiện cho các công ty đa quốc gia tiếp cận nguồn lao động giá rẻ và thị trường tiêu dùng giàu có ở các khu vực xa xôi.
Từ những trạm giao dịch và căn cứ hải quân ban đầu, các cảng biển đã phát triển thành những trung tâm kinh tế quan trọng, thúc đẩy toàn cầu hóa. Chúng trở thành điểm giao thoa của các luồng năng lượng, trung tâm cơ sở hạ tầng như đường sắt và nhà máy điện, cũng như cụm sản xuất công nghiệp, kho bãi và phân phối.
Hiện nay, các cửa ngõ thương mại hàng hải - xử lý 80% trong tổng số 25 nghìn tỷ USD thương mại hàng hóa hàng năm trên toàn cầu - đang trở thành pháo đài kinh tế trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc trong một thế giới đa cực.
Các cảng biển phải trải qua quá trình chuyển đổi tốn kém và phức tạp sang công nghệ số, tự động hóa và năng lượng xanh. Chi phí đầu tư mới ước tính lên tới 200 tỷ euro (216 tỷ USD) mỗi năm, tổng cộng 2 nghìn tỷ euro trong thập kỷ tới.
Peter de Langen, chủ sở hữu và cố vấn chính của Ports & Logistics Advisory tại Malaga, Tây Ban Nha, nhận định: "Giờ đây, rõ ràng hơn bao giờ hết rằng các cảng biển chính là tài sản địa chính trị quan trọng của các quốc gia và khu vực".
Ấn Độ: Tham vọng trở thành trung tâm xuất khẩu mới
Phía bắc Mumbai, một dự án cảng biển tham vọng đang được triển khai. Cảng Vadhvan, được chính phủ Ấn Độ phê duyệt, sẽ là cảng lớn nhất, sâu nhất và đắt đỏ nhất nước này.
Với chi phí 9 tỷ USD, Vadhvan dự kiến hoàn thành vào cuối thập kỷ, có khả năng xử lý 23 triệu container, đưa nó vào top 10 cảng lớn nhất thế giới. Dự án này phản ánh tham vọng của Thủ tướng Narendra Modi nhằm biến Ấn Độ thành cường quốc sản xuất và xuất khẩu.
Độ sâu tự nhiên 20 mét của Vadhvan cho phép tiếp nhận tàu container cỡ lớn, vốn phải bỏ qua Ấn Độ vì hạn chế của các cảng hiện tại. Unmesh Wagh, Chủ tịch Cảng vụ Jawaharlal Nehru (JNPA), cho biết điều này sẽ giúp giảm chi phí logistics cho các hãng vận tải Ấn Độ tới 100-200 USD/container.
Cảng mới cũng là điểm khởi đầu cho Hành lang Ấn Độ-Trung Đông-Châu Âu, nhằm phát triển tuyến thương mại mới giữa các khu vực. JNPA đã bắt đầu hợp tác với các nhà khai thác cảng ở Trung Đông.
Shailesh Garg, Giám đốc Drewry India nhấn mạnh: "Cơ sở hạ tầng này là cần thiết để Ấn Độ có thể trở thành lựa chọn thay thế cho Trung Quốc".
Cảng Antwerp: Hành lang xanh của châu Âu
Cảng Antwerp-Bruges đang dẫn đầu cuộc cách mạng xanh trong ngành hàng hải châu Âu. Bức tường chắn sóng dài 1km, trang trí hình ảnh sinh vật biển, là biểu tượng cho thách thức kinh tế do biến đổi khí hậu.
Cảng này, với diện tích gấp đôi Manhattan, đang chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch. DP World đầu tư 218 triệu USD từ 2020-2026 để thay thế xe chở hàng chạy xăng bằng máy xếp dỡ điện tự động.
Nawaf Abdulla, CEO DP World Antwerp, nhấn mạnh: "Khách hàng đang tìm kiếm hành lang xanh hoàn chỉnh." Các nhà máy xung quanh cảng, bao gồm BASF và 3M, được kết nối bằng mạng lưới đường ống. Antwerp đang định vị là trung tâm nhập khẩu hydro xanh hàng đầu, với quan hệ đối tác 250 triệu euro với Namibia.
Chính phủ Bỉ chỉ định Fluxys phát triển mạng lưới truyền tải hydro, với Antwerp-Bruges là cửa ngõ quan trọng của EU.
Ông Didier Van Osselaer, giám đốc chuyển đổi bền vững, cho biết: "Thách thức lớn với hơn 1.000km đường ống dưới lòng đất là động lực cho quá trình chuyển đổi của chúng tôi."
Sau khi cuộc xung đột Ukraine - Nga phơi bày sự phụ thuộc của châu Âu vào nhiên liệu hóa thạch, quá trình chuyển đổi này trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Cảng Los Angeles - Chuyển đổi xanh tại Mỹ
Các bến cảng ở Los Angeles và Long Beach đang tiến hành chuyển đổi toàn bộ hệ thống xe nâng, máy kéo và cần cẩu sang loại không phát thải vào năm 2030. Nhờ lệnh cấm sử dụng xe đầu kéo chạy bằng dầu diesel của bang, khoảng 23.000 xe tải chở hàng chặng ngắn dự kiến sẽ chuyển hoàn toàn sang chạy bằng điện hoặc hydro vào năm 2035.
Cảng Los Angeles cho biết đã đầu tư khoảng 300 triệu USD vào quá trình giảm phát thải cacbon, sử dụng nguồn tài trợ từ Liên bang, tiểu bang, địa phương, cùng với các quỹ riêng. Cảng này còn lên kế hoạch chi thêm 500 triệu USD để nâng cấp lưới điện, dự kiến hoàn thành vào năm 2029.
Theo bà Renee Moilanen, Giám đốc Kế hoạch Môi trường của cảng, Cảng Long Beach và các đối tác đã đầu tư khoảng 800 triệu USD và đang tìm kiếm thêm 2 tỷ USD để đạt mục tiêu phi carbon hóa vào năm 2030.
Tuy nhiên, các nhà phê bình cho rằng việc đội xe sạch hơn sẵn sàng đi vào hoạt động là không khả thi, do chi phí xe tải không phát thải lên tới hơn 500.000 USD và thiếu hụt cơ sở hạ tầng sạc.
Một trở ngại khác là lưới điện. Các cảng đã phải đối mặt với tình trạng mất điện, gây nghi ngờ về khả năng sạc kịp thời.
Dù vậy, những dấu hiệu về sự cải thiện đã xuất hiện. Mùa hè vừa qua, Yusen Terminals tại Cảng Los Angeles đã tiếp nhận năm xe nâng điện đầu tiên, trở thành đơn vị có đội xe nâng lớn nhất nước với khả năng xếp chồng 6 container lên nhau.
Yusen cũng đang thử nghiệm sử dụng hydro để vận hành cần cẩu giàn sáu tầng. Dự án thí điểm này được phát triển bởi Mitsui E&S Co. Ltd. của Nhật Bản cùng công ty con PACECO Corp. tại Hoa Kỳ, với kế hoạch sử dụng một phần trong số 20 tỷ USD tiền liên bang để cải tổ sản xuất cần cẩu cảng trong nước, được phê duyệt dưới nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden.
Số tiền này là một phần của chiến lược nhằm giảm thiểu "mối đe dọa và lỗ hổng" an ninh mạng đối với chuỗi cung ứng của Mỹ, bao gồm hơn 200 cần cẩu từ tàu vào bờ do Trung Quốc sản xuất, có thể được bảo dưỡng và lập trình từ xa.
Tuy nhiên, nguồn tài trợ này hiện đang phụ thuộc vào kết quả cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11. Khi cựu Tổng thống Donald Trump nhận đề cử của đảng Cộng hòa vào tháng 7, ông đã cam kết sẽ hủy bỏ các lệnh bắt buộc sử dụng xe điện ngay từ ngày đầu tiên.
Sự chuyển đổi bắt buộc sang tự động hóa và năng lượng xanh sẽ đòi hỏi đầu tư lớn và sự thay đổi cơ cấu, nhưng cũng mở ra cơ hội mới cho các quốc gia và doanh nghiệp biết nắm bắt.
Tương lai của thương mại toàn cầu sẽ phụ thuộc vào việc các cảng biển có thể thích nghi và vươn lên thành những pháo đài kinh tế hiện đại, vừa bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa thúc đẩy phát triển bền vững.
