Trung Quốc ‘giáng đòn’ lên thế thống trị của đồng USD, nhiều nước châu Á âm thầm phi USD hóa: Chuyện gì xảy ra?

Tham vọng phi USD hóa?

Trong bối cảnh chỉ số USD đã giảm hơn 9% từ đầu năm, còn NDT ở nước ngoài lại tăng hơn 2% so với USD, các động thái gần đây của Trung Quốc được cho là nhằm thách thức vị thế thống trị của đồng bạc xanh – dù USD vẫn là đồng tiền chi phối toàn cầu.

Tại Diễn đàn Lujiazui, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC), ông Pan Gongsheng, kêu gọi thế giới "giảm sự phụ thuộc thái quá vào một đồng tiền có chủ quyền duy nhất". Ông cũng công bố kế hoạch thành lập Trung tâm điều hành quốc tế cho đồng e-CNY tại Thượng Hải, đồng thời thúc đẩy giao dịch hợp đồng tương lai ngoại hối bằng NDT.

Phần lớn các động thái gần đây của Bắc Kinh tập trung vào thị trường hợp đồng tương lai. Ba sàn giao dịch lớn tại Thượng Hải, Đại Liên và Trịnh Châu đã cho phép nhà đầu tư tổ chức nước ngoài giao dịch thêm 16 hợp đồng tương lai và quyền chọn hàng hóa, bao gồm cao su tự nhiên, chì và thiếc.

Theo ông Zhou Ji – chuyên gia phân tích tại công ty môi giới Nanhua Futures, bên cạnh việc mở rộng danh mục sản phẩm phòng ngừa rủi ro cho các tổ chức quốc tế, các hợp đồng này còn góp phần gia tăng ảnh hưởng của đồng nhân dân tệ trong hệ thống định giá hàng hóa toàn cầu.

Trong một động thái khác, Sở Giao dịch Hàng hóa Thượng Hải mới đây đã lấy ý kiến về đề xuất cho phép sử dụng ngoại tệ làm tài sản thế chấp trong các giao dịch thanh toán bằng NDT – một bước tiến nữa trong việc tạo điều kiện cho nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thị trường Trung Quốc.

Từ tháng 10 năm nay, các nhà đầu tư nước ngoài đủ điều kiện cũng sẽ được tham gia giao dịch quyền chọn ETF tại Trung Quốc nhằm mục đích phòng ngừa rủi ro. Ngoài ra, Bắc Kinh đã miễn phí mở tài khoản giao dịch trái phiếu trị giá 500 NDT cho các tổ chức tài chính quốc tế.

Các ông lớn Phố Wall cũng bắt đầu vào cuộc. Morgan Stanley tuyên bố chi nhánh tại Trung Quốc đã chính thức được cấp phép cung cấp dịch vụ môi giới hàng hóa, với kế hoạch mở rộng sang chứng khoán và thu nhập cố định trong tương lai.

Dù Trung Quốc ngày càng cởi mở với nhà đầu tư quốc tế, nhưng hệ thống kiểm soát dòng vốn chặt chẽ khiến nhiều quỹ vẫn e ngại.

Trong khi một số người lo ngại về sự khó lường trong chính sách của Mỹ thời gian gần đây, thì Trung Quốc vẫn chưa thể hiện mình là một lựa chọn thay thế đáng tin cậy - ông Matt Gertken, chiến lược gia địa chính trị đứng đầu tại BCA Research nhận định.

“Pháp quyền ở Trung Quốc vẫn kém nhiều so với Mỹ, và nước này không có thị trường tài sản thanh khoản lớn, sâu và mở cửa cho nhà đầu tư nước ngoài như Mỹ”, ông nói, đồng thời cho rằng Bắc Kinh chưa xử lý thỏa đáng các rủi ro địa chính trị liên quan đến thị trường của mình.

Không chỉ dừng ở lĩnh vực đầu tư, Trung Quốc đã xây dựng mạng lưới các ngân hàng thanh toán NDT ngoài nước và hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới để hỗ trợ sử dụng đồng tiền này.

Theo một nghiên cứu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, các ngân hàng Trung Quốc đang dần thay thế USD bằng NDT trong các khoản vay cho các nền kinh tế đang phát triển – một phần do chi phí cho vay bằng NDT thấp hơn.

Hồi tháng 2, Bắc Kinh công bố gói hỗ trợ tài chính trị giá 100 tỷ USD giúp các doanh nghiệp tại Hồng Kông tiếp cận nguồn vốn bằng đồng NDT.

Bà Dan Wang, Giám đốc nhóm nghiên cứu Trung Quốc tại Eurasia Group, nhận định: “Trung Quốc đang đẩy nhanh quá trình ‘phi đô la hóa’, dù tiến độ còn chưa đồng đều”. Bà cho biết thêm ngày càng nhiều giao dịch hàng hóa và năng lượng giữa Trung Quốc với đối tác nước ngoài đang được thanh toán bằng NDT.

Xu hướng quốc tế hóa đồng tiền này còn được hỗ trợ bởi sự mở rộng ra nước ngoài của các doanh nghiệp Trung Quốc, đặc biệt là các công ty nhỏ chuyên bán hàng trực tuyến.

Ví dụ, startup FundPark cho biết nhờ các đối tác tài chính như Goldman Sachs và HSBC nắm giữ đồng NDT ở nước ngoài, khách hàng Trung Quốc có thể sử dụng NDT linh hoạt cho cả hoạt động trong và ngoài nước. Chính quyền Trung Quốc cũng đang trợ cấp một phần lãi suất cho các khoản vay bằng NDT ở nước ngoài.

Dù vậy, theo FundPark, tỷ lệ sử dụng đồng NDT trong thanh toán toàn cầu vẫn còn khiêm tốn. Số liệu từ Swift cho thấy trong tháng 5, đồng NDT chiếm 2,89% tổng giá trị thanh toán toàn cầu – tụt xuống vị trí thứ 6, sau khi đứng thứ 5 tháng trước. Trong khi đó, USD vẫn chiếm tới 48,46%, theo sau là đồng euro với 23,56%.

Châu Á và làn sóng “thoát ly USD”?

Nỗ lực quốc tế hóa đồng NDT của Bắc Kinh trùng hợp với xu thế rộng hơn tại châu Á: Từng bước giảm phụ thuộc vào đồng USD, trong bối cảnh bất ổn địa chính trị, điều kiện tiền tệ thay đổi và nhu cầu phòng ngừa tỷ giá tăng cao.

Sự bất ổn trong chính sách dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump đã góp phần kích hoạt làn sóng bán tháo đồng USD, khiến đồng tiền này ghi nhận mức sụt giảm mạnh nhất trong năm vào tháng 4.

Ông Ning Sun, chuyên gia chiến lược tại State Street Global, cho biết: “Nhiều nhà đầu tư nước ngoài đang muốn rút bớt khỏi thị trường Mỹ và tìm cách bảo vệ danh mục đầu tư khỏi rủi ro liên quan đến tài sản Mỹ. Điều này khiến họ quan tâm hơn đến đồng nhân dân tệ”.

Ông nói thêm: “Dữ liệu của chúng tôi cho thấy dòng tiền đang chảy mạnh vào các tài sản bằng nhân dân tệ, vì chúng đang hoạt động khá tốt. Dù vậy, phần lớn nhà đầu tư tổ chức vẫn chưa đầu tư nhiều vào đồng tiền này”.

Tham khảo CNBC

>> Hàng loạt quốc gia Đông Nam Á đẩy nhanh phi USD hóa, chuyện gì đang xảy ra?