Từ chỗ bị Elon Musk khinh rẻ, BYD và các hãng xe điện Trung Quốc đang xây dựng đế chế ô tô toàn cầu như thế nào?

Nhận định sai lầm của tỷ phú Elon Musk về “Vua xe điện Trung Quốc” BYD

Tốc độ và quy mô của cuộc cách mạng xe điện (EV) tại Trung Quốc đã khiến thế giới bất ngờ khi các nhà phân tích cho rằng xu hướng này chưa có dấu hiệu chậm lại.

Tổng Giám đốc điều hành (CEO) Tesla, Elon Musk là một trong số những người đã đánh giá thấp tiềm năng của các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc.

Năm 2011, Musk từng chế giễu BYD trong một cuộc phỏng vấn với báo chí phương Tây khi cười nhạo sản phẩm của hãng xe điện Trung Quốc này.

“Anh đã thấy xe của họ chưa?”, Musk nói. “Tôi không nghĩ nó đặc biệt hấp dẫn, công nghệ cũng không mạnh. Và BYD với tư cách một công ty đang gặp khá nhiều vấn đề ngay tại sân nhà ở Trung Quốc. Tôi nghĩ trọng tâm của họ – và đúng là nên thế – là phải đảm bảo không bị lụi tàn ngay ở Trung Quốc”.

Có vẻ như BYD mới là người nói lời cuối cùng. Công ty này đã đi đầu trong làn sóng xe điện mạnh mẽ của Trung Quốc, nhanh chóng mở rộng thị trường nội địa và vượt thương hiệu nổi tiếng đến từ Mỹ Tesla để trở thành nhà sản xuất EV lớn nhất thế giới tính theo doanh thu vào năm 2024.

Các công ty khởi nghiệp như Nio và Li Auto, cùng những nhà sản xuất lâu đời hơn như Geely và SAIC Motor, cũng là những nhà sản xuất hàng đầu trong lĩnh vực này. “Gã khổng lồ” ngành pin CATL đồng thời là nhân tố chủ chốt cung cấp năng lượng cho các loại xe điện này.

Henner Lehne, Phó Chủ tịch phụ trách tình báo cạnh tranh, phân tích thị trường và dự báo tại S&P Global Mobility, cho biết ngành xe điện Trung Quốc đã trở thành một “lực lượng đáng gờm” đang tái định hình thị trường ô tô toàn cầu.

“Chỉ vài năm trước, các nhà sản xuất ô tô nội địa Trung Quốc chưa được coi là đối thủ thực sự của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu lâu đời. Nhưng điều đó đã thay đổi rất nhanh chỉ trong vài năm”, Lehne chia sẻ với hãng tin CNBC qua email.

“Riêng BYD đã tăng trưởng khoảng 1 triệu xe mỗi năm trong 3 năm liên tiếp, khiến nụ cười trên môi nhiều Giám đốc sản phẩm của các hãng xe truyền thống bị lu mờ. Và sự cạnh tranh này không chỉ dừng lại ở Trung Quốc”, ông nói thêm.

Áp lực ngày càng lớn

Đáng chú ý, năm 2023, Trung Quốc đã vượt Nhật Bản để trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới. Doanh số bán xe trong nước của nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới cũng tăng vọt lên mức kỷ lục 31,4 triệu chiếc năm ngoái, với xe điện mới chiếm khoảng 41% tổng số xe sản xuất.

Sự tăng trưởng của ngành ô tô Trung Quốc được cho là nhờ vào trợ cấp, ưu đãi thuế và từ năm 2009 - 2023, ước tính có tới 230 tỷ USD được nước này chi cho việc phát triển EV. Các nhà phân tích cũng chỉ ra chi phí lao động thấp hơn, đồng nhân dân tệ yếu hơn, phát triển công nghệ đổi mới và chuỗi cung ứng pin mạnh mẽ là những lợi thế then chốt của Bắc Kinh.

Sự trỗi dậy của Trung Quốc đã kéo theo sự giám sát chặt chẽ về mặt pháp lý tại các thị trường phương Tây, với cáo buộc về hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Cả Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đều đã áp thuế đối với xe điện sản xuất tại Trung Quốc để bảo vệ các thương hiệu Mỹ và châu Âu vốn chiếm ưu thế.

Michael Dunne, CEO của Dunne Insights và chuyên gia nghiên cứu thị trường ô tô Trung Quốc,cho rằng Trung Quốc sẽ củng cố vị thế thống trị trong sản xuất ô tô, “giống như họ đã làm với tấm pin mặt trời, đóng tàu, máy bay không người lái (drone) và thép trong những năm gần đây”.

Theo Dunne, đến năm 2030, Trung Quốc sẽ sản xuất 36 triệu xe mỗi năm, tức là 4/10 chiếc xe được sản xuất trên toàn cầu vào thời điểm đó. Ông cũng dự đoán Bắc Kinh sẽ xuất khẩu khoảng 9 triệu xe mỗi năm, từ mức chỉ 1 triệu xe vào năm 2020.

“Các quốc gia có ngành sản xuất ô tô nhỏ hơn như Thái Lan, Nam Phi và Tây Ban Nha đang cảm thấy áp lực từ hàng nhập khẩu Trung Quốc”, Dunne tiết lộ với CNBC qua email.

Sự thanh lọc trong ngành?

Tại Vương quốc Anh, doanh số bán xe điện Trung Quốc đã tăng vọt. Các thương hiệu ô tô do Trung Quốc sở hữu chiếm khoảng 10% tổng số xe mới bán ra trong tháng 6/2025, tăng mạnh so với các năm trước.

Tại Na Uy – quốc gia thân thiện với xe điện, các thương hiệu Trung Quốc cũng nhanh chóng mở rộng thị phần. Kể từ khi chiếc ô tô MG đầu tiên được giao tới đây vào tháng 1/2020, xe điện Trung Quốc đã chiếm tổng cộng khoảng 10% thị phần.

Rella Suskin, nhà phân tích cổ phiếu tại Morningstar, cho biết sức cạnh tranh ngày càng tăng của xe điện Trung Quốc ở nhiều nơi trên thế giới mới chỉ bắt đầu.

“Thị trường Trung Quốc đã quá bão hòa nên họ buộc phải tìm đến thị trường khác. Và chúng ta đang ở giai đoạn mà xuất khẩu ra thế giới thực sự mới chỉ bắt đầu. Chúng ta thậm chí còn chưa thấy phần khởi đầu của nó”, Suskin nói với CNBC qua video call.

Theo đó, ngành xe điện Trung Quốc trong năm 2024 đã lần đầu tiên chi nhiều tiền hơn cho việc xây dựng nhà máy ở nước ngoài thay vì trong nước.

Tuy nhiên, bức tranh tại thị trường nội địa lại không quá tươi sáng. Các nhà phân tích đã nói với CNBC rằng một đợt “thanh lọc ngành” sẽ sớm diễn ra, khi nhiều công ty khởi nghiệp (startup) đang vật lộn để có lợi nhuận trong một thị trường ngày càng đông đúc.

Châu Âu có thể đáp trả thế nào?

Sigrid de Vries, Tổng Giám đốc Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA), một nhóm vận động hành lang cho ngành xe hơi mô tả Trung Quốc là một “đối thủ cạnh tranh khốc liệt” trên thị trường toàn cầu.

“Tôi nghĩ chúng ta – ngành công nghiệp ô tô châu Âu – cũng có truyền thống là những đối thủ cạnh tranh xuất sắc. Vì vậy, tôi chắc chắn không muốn bỏ cuộc trước các hãng châu Âu, hay Nhật Bản, Hàn Quốc hoặc Mỹ”.

ACEA đại diện cho 16 nhà sản xuất ô tô lớn có trụ sở tại châu Âu, bao gồm Volkswagen, BMW, Stellantis, Renault và Volvo. Tổ chức này thường xuyên kêu gọi EU có hành động để đảm bảo khả năng cạnh tranh của khối liên minh này trong lộ trình điện khí hóa hoàn toàn.

Để giúp các hãng xe châu Âu cạnh tranh với “gã khổng lồ EV” Trung Quốc, bà de Vries cho rằng việc tạo ra một sân chơi chính sách bình đẳng sẽ tạo ra sự khác biệt đáng kể.

“Chúng ta phải nhận ra rằng, một phần trong sự bình đẳng đó, xét riêng EU, có thể được thực hiện theo các điều khoản của chính họ. Đó là khuôn khổ pháp lý – thứ đang làm tăng chi phí, kìm hãm đổi mới thay vì khuyến khích tinh thần khởi nghiệp”, bà de Vries nói.

Tổng Giám đốc ACEA bổ sung rằng dù châu Âu không thể tác động đáng kể đến Trung Quốc hay Mỹ, nhưng khung pháp lý của EU có thể được điều chỉnh để “tạo ra môi trường thuận lợi nhất có thể cho kinh doanh tại châu Âu”.

Liên quan đến câu chuyện này, Ủy ban châu Âu, cơ quan hành pháp của EU đã không trả lời yêu cầu bình luận của CNBC.

Theo CNBC