Từ DeepSeek đến Huawei, chiến lược 'sân nhỏ, hàng rào cao' của Mỹ đang phản tác dụng ra sao?

“Một lời cảnh tỉnh” cho nước Mỹ. Đó là những gì Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump phát biểu vào ngày 27/1 về sự xuất hiện của ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) Trung Quốc DeepSeek, đối thủ cạnh tranh của OpenAI và công cụ ChatGPT.

Sự trỗi dậy của công ty khởi nghiệp công nghệ ít người biết đến của “đất nước tỷ dân” đã làm dấy lên hồi chuông cảnh báo về tương lai thống trị của Mỹ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và “xóa sổ” gần 600 tỷ USD khỏi giá trị thị trường của Nvidia chỉ trong một ngày.

Sự phát triển đáng kinh ngạc của ứng dụng AI giá rẻ DeepSeek cũng nêu bật những vết nứt trong nỗ lực của Mỹ nhằm hạn chế những tiến bộ công nghệ của Trung Quốc. Thay vì trì hoãn tiến trình, chiến lược ngăn chặn của Washington dường như lại có tác dụng ngược lại là thúc đẩy động lực tự lực và đổi mới của Trung Quốc.

>> Tại sao DeepSeek bị 'quay lưng' trên toàn cầu?

DeepSeek nổi bật vì cung cấp giải pháp AI tiết kiệm chi phí và bằng cách tập trung vào việc tạo ra thuật toán hiệu quả, công ty này đã chứng minh sự khéo léo của Trung Quốc trong việc tìm ra giải pháp thay thế và cho thấy những tiến bộ đáng kể về AI là hoàn toàn khả thi ngay cả trong điều kiện hạn chế về phần cứng.

Những đòn chí mạng vào chiến lược “sân nhỏ, hàng rào cao” của Mỹ

DeepSeek không phải là trường hợp duy nhất các công ty Trung Quốc tìm cách giải quyết để vượt qua các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và lệnh trừng phạt của Mỹ.

Khi Hoa Kỳ đưa Huawei vào “Danh sách thực thể” vào năm 2019 - một động thái cấm “gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc” tiếp cận công nghệ của Mỹ mà không có sự chấp thuận của Chính phủ - ít ai có thể dự đoán được kết quả.

Bị nhiều người cho là đã bị cắt đứt khỏi công nghệ tiên tiến của Hoa Kỳ, công ty này đã nổi lên mạnh mẽ hơn và tích hợp theo chiều dọc hơn. Huawei đã xây dựng toàn bộ hệ sinh thái bán dẫn bao gồm mọi thứ từ chế tạo wafer (vật liệu nền để sản xuất vi mạch tích hợp) đến thiết kế chip.

Dòng điện thoại thông minh Mate 70 mới nhất của hãng này chạy trên hệ điều hành Harmony OS NEXT hoàn toàn là sản phẩm bản địa, đại diện cho sự tách biệt hoàn toàn của Trung Quốc khỏi sự phụ thuộc vào công nghệ của Mỹ.

Điều này không có nghĩa là con đường này dễ dàng. Chip của Huawei vẫn tụt hậu so với các công ty dẫn đầu toàn cầu. Bộ xử lý đồ họa (GPU) của công ty này chỉ cung cấp 80% hiệu suất của Nvidia và năng suất sản xuất vẫn còn nhiều thách thức. Nhưng hướng đi đã trở nên rõ ràng: Phải chịu các hạn chế của Mỹ buộc phải phát triển các giải pháp thay thế trong nước, các công ty công nghệ Trung Quốc đang dần thu hẹp khoảng cách.

Những tác động của sự tách biệt công nghệ này là rất sâu sắc. Đối với người tiêu dùng, điều này có nghĩa là một thế giới tiêu chuẩn không tương thích, với Harmony OS có khả năng trở thành nền tảng chính ở Nam bán cầu, nơi ảnh hưởng của Trung Quốc đang gia tăng.

Trong khi việc thích ứng của các nhà sản xuất không phải người Trung Quốc phải đối mặt với những rào cản đáng kể thì thành công của nền tảng này chỉ riêng tại thị trường nội địa khổng lồ của Trung Quốc cũng đủ khiến nó trở thành một thế lực đáng gờm.

Đối với các doanh nghiệp, thách thức thậm chí còn cấp bách hơn. Các công ty ngày càng phải đối mặt với sự lựa chọn bất khả thi: Duy trì quyền tiếp cận thị trường Trung Quốc và chịu rủi ro từ các hạn chế của Mỹ, hoặc tuân thủ chính sách của Hoa Kỳ và đối mặt với sự trả đũa của Trung Quốc.

>> DeepSeek từ bỏ GPU Nvidia để sử dụng chip Huawei: Bước ngoặt của AI Trung Quốc?

Tầm nhìn của cựu Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan về chiến lược “sân nhỏ, hàng rào cao” đã biến thành một sân chơi ngày càng mở rộng với hàng rào ngày càng cao.

Các biện pháp kiểm soát chất bán dẫn toàn diện của Mỹ được triển khai vào cuối năm 2024, tiếp theo là biện pháp kiểm soát AI ba cấp của cựu Tổng thống Joe Biden như đòn tấn công cuối cùng của chính quyền ông, cho thấy nỗ lực tiếp tục mở rộng nhiệm vụ này.

Tuy nhiên, khi mỗi hạn chế mới bị phá hoại bởi các giải pháp thay thế của Trung Quốc và ứng dụng không nhất quán của Hoa Kỳ, Washington đã phản ứng bằng cách mở rộng phạm vi kiểm soát đối với các công nghệ quan trọng như chip AI tiên tiến và chip nhớ siêu nhanh được sử dụng cho máy tính tiên tiến.

Chiến lược của Trung Quốc đang phát triển nhằm đối phó với các rào cản công nghệ của Mỹ, từ việc nhắm vào chuỗi cung ứng pin của nhà sản xuất máy bay không người lái Mỹ Skydio, lệnh cấm xuất khẩu các mặt hàng có mục đích sử dụng kép, đặc biệt là than chì, germani, gali và antimon cho đến việc tiến hành điều tra hoạt động xuất khẩu chip của Hoa Kỳ báo hiệu sự leo thang rõ ràng trong phản ứng của Bắc Kinh đối với các nỗ lực ngăn chặn của Washington.

Chi phí kinh tế của sự tách rời này đang tăng lên khi các công ty xây dựng chuỗi cung ứng song song, đánh dấu sự kết thúc của toàn cầu hóa hiệu quả. Tuy nhiên, nghịch lý thay, khi thị trường thế giới trở nên kém hiệu quả hơn về tổng thể, cả Mỹ và Trung Quốc đều bị mắc kẹt trong một cuộc đua ngày càng tăng để thúc đẩy năng lực công nghệ của riêng họ. Mỗi bên đang nỗ lực hơn bao giờ hết để dẫn đầu trong các công nghệ sẽ định hình tương lai.

“Made in China 2025”

Động lực cạnh tranh với Mỹ đã thúc đẩy sự đổi mới của Trung Quốc trên nhiều lĩnh vực. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gần đây thừa nhận sự phụ thuộc liên tục vào công nghệ đã che giấu sự tiến bộ đáng kể của đất nước Đông Á này hướng tới các mục tiêu “Made in China 2025” (Sản xuất tại Trung Quốc năm 2025).

Theo nghiên cứu, Trung Quốc hiện dẫn đầu ở 5 trong số 13 công nghệ tiên tiến, gồm máy bay không người lái, tấm pin mặt trời, graphene, xe điện cùng pin và đường sắt cao tốc. Nước này cũng cạnh tranh trong các lĩnh vực khác bao gồm dược phẩm, máy kéo lớn, máy công cụ, robot, AI, chất bán dẫn và máy bay thương mại.

Tuy nhiên, những hạn chế của Mỹ không thể phủ nhận đã tạo ra những rào cản nghiêm trọng trong các hoạt động công nghệ đầy tham vọng nhất của Trung Quốc.

Trong lĩnh vực bán dẫn tiên tiến, hoạt động sản xuất chip 7 nanomet cho dòng điện thoại thông minh Huawei Mate 70 của Tập đoàn Sản xuất Bán dẫn Quốc tế Thượng Hải (SMIC) đang gặp phải vấn đề về năng suất, đòi hỏi phải có trợ cấp lớn từ Nhà nước để duy trì hoạt động, trong khi các chuyên gia trong ngành nghi ngờ về khả năng công ty này tiến xa hơn 5 nm bằng công nghệ hiện tại.

Khi việc kiểm soát xuất khẩu mở rộng sâu hơn vào chuỗi cung ứng chất bán dẫn của Trung Quốc, các công ty như SMIC, Yangtze Memory Technologies Corp và ChangXin Memory Technologies phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc thúc đẩy sản xuất cả chip logic và chip nhớ.

Các chiến lược tích trữ giúp thu hẹp khoảng cách công nghệ (bao gồm cả việc cho phép DeepSeek phát triển mô hình mà người sáng lập công ty đã tuyên bố là vẫn cần đến GPU tiên tiến nhất của Mỹ) đang đạt đến giới hạn, có khả năng buộc các công ty Trung Quốc phải chấp nhận giảm hiệu suất đáng kể trong các hệ thống phức tạp như điện thoại thông minh và cụm máy tính tiên tiến.

Việc tiếp cận bộ nhớ băng thông cao và các thành phần tiên tiến khác sẽ đặc biệt quan trọng đối với các công ty Trung Quốc đang thiết kế các hệ thống tiên tiến vào năm 2025.

Tuy nhiên, các công ty đến từ “nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới” đang thích nghi thông qua các giải pháp thông minh, đặc biệt là bằng cách vận hành chuỗi cung ứng song song cho phép họ so sánh sản xuất trong nước với công nghệ nước ngoài, đồng thời giúp họ có thể học hỏi và cải tiến liên tục.

Mặc dù ngày càng không minh bạch do kiểm soát thông tin chặt chẽ hơn, quá trình học hỏi thông qua thực hành này cho thấy sự bắt kịp về công nghệ của Trung Quốc. Quá trình này khá phức tạp do các hạn chế của Mỹ, nhưng có khả năng nó vẫn sẽ tiếp tục.

Điều trớ trêu ở đây là: Đánh giá thấp sự tiến bộ công nghệ của Trung Quốc và trở nên tự mãn về vị thế dẫn đầu về công nghệ của mình, nước Mỹ nhận thấy mình không còn lựa chọn nào khác ngoài việc theo đuổi chiến lược ngăn chặn quyết liệt.

Tuy nhiên, trong khi những hạn chế này đang tạo ra những trở ngại thực sự cho sự phát triển của Trung Quốc, chúng cũng có thể thúc đẩy nỗ lực tự cung tự cấp và sự đổi mới trong nước theo những cách không ngờ tới.

Người chiến thắng cuối cùng của cuộc đua công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, điều chắc chắn là chi phí cho “cuộc ly hôn” này đang tăng lên đối với cả hai bên.

Thách thức thực sự ở phía trước không chỉ nằm ở việc quản lý sự tách biệt về công nghệ kể trên mà còn ở việc đảm bảo rằng hai cường quốc hàng đầu thế giới có thể điều hướng quá trình chuyển đổi này mà không gây ra một cuộc xung đột tàn khốc.

Theo CNA

>> Huawei đứng sau cơn ác mộng ‘AI giá rẻ’ khiến thị trường công nghệ Mỹ chao đảo?