Tỷ giá, lãi suất, đầu tư tư nhân trước thuế quan Mỹ: VDSC đưa ra kịch bản phản ứng chính sách thế nào?

Trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump bất ngờ công bố mức thuế 46% với hàng hóa Việt Nam vào ngày 2/4/2025, nền kinh tế lập tức chịu cú sốc tâm lý. Dù mức thuế này đang tạm hoãn 90 ngày để đàm phán, nhưng theo báo cáo từ CTCP Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), “một thời gian bất định phía trước sẽ làm suy giảm động lực tăng trưởng của Việt Nam trong năm 2025”​. Trong kịch bản hiện tại, tăng trưởng GDP cả năm được VDSC điều chỉnh từ 8% về còn 6,3%, trong khi tăng trưởng xuất khẩu bị thu hẹp còn 6–8%​.

Tác động này đặc biệt nghiêm trọng vì giá trị gia tăng từ xuất khẩu sang Mỹ hiện tương đương khoảng 12% GDP của Việt Nam. Mô hình định lượng của VDSC, dẫn lại từ nghiên cứu của Amiti và Boehm, cho thấy nếu độ co giãn cầu theo giá vào khoảng từ -1 đến -2, thì mức thuế 10% có thể khiến nhập khẩu hàng Việt vào Mỹ giảm 10% trong quý đầu tiên và giảm tới 20% sau hai năm​. Nếu mức thuế tăng lên 46%, tác động sẽ không còn chỉ là rủi ro ngắn hạn, mà chuyển thành nguy cơ tổn thương cấu trúc trong trung và dài hạn.

Mức độ tổn thương GDP của Việt Nam trước thuế quan của Mỹ theo từng kịch bản co giãn cầu và mức thuế. Nguồn: OECD, Tax Foundation, Công ty Cổ phần Chứng khoán Rồng Việt (VDSC).

Tỷ giá và chính sách tiền tệ giữ ổn định kỳ vọng

Ngay sau khi Mỹ công bố thuế mới, tỷ giá USD/VND trên thị trường liên ngân hàng lập tức tăng mạnh, khiến tiền đồng mất giá 1,5% chỉ trong vài ngày​. Tuy nhiên, quyết định hoãn áp thuế đã giúp giảm áp lực ngắn hạn. Theo VDSC, “áp lực mất giá tiền đồng tạm thời thoái lui”, nhưng về trung hạn, nếu dòng vốn đầu tư gián tiếp và FDI rút khỏi thị trường, nguy cơ mất giá vẫn hiện hữu​.

Diễn biến tỷ giá USD/VND và chỉ số USD giai đoạn 2022–2025. Nguồn: Fiinpro, Bloomberg, Công ty Cổ phần Chứng khoán Rồng Việt (VDSC).

Với bối cảnh chỉ số DXY đang suy yếu do lo ngại suy thoái tại Mỹ, VDSC dự báo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam sẽ “giữ nguyên lãi suất điều hành” để giữ ổn định tâm lý thị trường và kiểm soát kỳ vọng mất giá tiền đồng​. Mức lãi suất hợp lý cũng giúp duy trì thanh khoản hệ thống, tạo điều kiện hỗ trợ vốn chi phí thấp cho doanh nghiệp trong nước.

Tuy nhiên, VDSC lưu ý rằng “diễn biến ban đầu của thương chiến trong Trump 2.0 là phức tạp và rủi ro cao hơn Trump 1.0”​. Do đó, chính sách tiền tệ cần được điều hành một cách linh hoạt, tránh cứng nhắc, nhằm phản ứng kịp thời với các cú sốc vĩ mô từ bên ngoài như phá giá cạnh tranh hay rút vốn đầu tư đột ngột.

So sánh diễn biến chỉ số DXY trong hai nhiệm kỳ Trump 1.0 và Trump 2.0: Mức độ rủi ro tăng nhưng xu hướng giảm tương đồng. Nguồn: Bloomberg, Công ty Cổ phần Chứng khoán Rồng Việt (VDSC).

Đầu tư và tiêu dùng chịu sức ép, doanh nghiệp “nín thở” chờ đàm phán

Không chỉ xuất khẩu, cả đầu tư và tiêu dùng trong nước cũng bị kéo xuống bởi làn sóng bất ổn. Theo VDSC, “chúng tôi điều chỉnh dự báo tăng trưởng đầu tư tư nhân và FDI xuống còn 5,0%, từ mức dự báo trước đó là 8,5% và 10,0%”​. Sự trì hoãn kế hoạch mở rộng của doanh nghiệp trong và ngoài nước xuất phát từ rủi ro chính sách và tâm lý phòng thủ với những biến động khó đoán trong đàm phán thương mại.

Số liệu quý I/2025 cho thấy đầu tư tư nhân mới đạt 5,5%, còn FDI chỉ tăng 7,2% – đều thấp hơn mức trung bình giai đoạn 2022–2024​. Trong khi đó, doanh số bán lẻ hàng hóa và dịch vụ chỉ tăng 9,9%, thấp hơn kỳ vọng 12%. Các nhóm ngành dịch vụ như lưu trú, ăn uống, du lịch – vốn đang phục hồi sau đại dịch – nay lại gặp khó do tâm lý người tiêu dùng e ngại về thu nhập, giá cả và triển vọng thuế nhập khẩu tăng​.

Đặc biệt, VDSC cảnh báo về rủi ro cạnh tranh từ hàng Trung Quốc chuyển hướng sang Việt Nam nhằm né thuế Mỹ. Điều này có thể gây sức ép lên năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nội địa, làm trầm trọng thêm tình trạng dư cung, nhất là ở các ngành như hàng tiêu dùng, chế biến và điện tử.

Kịch bản chính sách đa tầng và cơ hội cải cách mô hình tăng trưởng

Trước vòng xoáy thuế quan, VDSC cho rằng Chính phủ Việt Nam cần có phản ứng chính sách đồng bộ, kết hợp ba trụ cột là thương mại, tài khóa và tiền tệ, đồng thời đẩy nhanh cải cách mô hình tăng trưởng.

Trên phương diện thương mại, Việt Nam có dư địa đàm phán tương đối lớn, bởi mức thuế cơ sở là 10% và cam kết giảm thuế nhập khẩu hàng Mỹ về 0% đã được công bố​. Ngoài ra, việc ký các thỏa thuận chiến lược trong lĩnh vực hàng không, năng lượng và quốc phòng cũng được VDSC đánh giá là “đòn bẩy quan trọng” trong đối thoại với Mỹ.

Về tài khóa, VDSC khuyến nghị “gia hạn thời gian giảm thuế VAT đến cuối năm 2026” và “giảm hoặc hoãn thuế TNDN” nhằm hỗ trợ tổng cầu nội địa​. Tuy nhiên, việc mở rộng đầu tư công cần thận trọng vì “quy mô năm 2025 vốn đã cao”, tỷ lệ giải ngân còn hạn chế, và rủi ro hiệu quả đầu tư thấp vẫn hiện hữu. Chính sách tài khóa nên ưu tiên hiệu quả triển khai hơn là quy mô danh nghĩa.

Trong khi đó, chính sách tiền tệ cần duy trì ổn định lãi suất và “đẩy mạnh tăng trưởng tín dụng có chọn lọc” – theo mô hình “ngưỡng mở rộng có điều kiện” mà VDSC đề xuất​. Việc phân bổ tín dụng nên dựa trên năng lực quản trị rủi ro và hiệu quả sử dụng vốn của từng ngân hàng, từng nhóm khách hàng, thay vì quota hành chính như trước.

Về dài hạn, VDSC khẳng định “cải cách mô hình tăng trưởng là điều không thể trì hoãn”​. Điều này đòi hỏi giảm phụ thuộc vào xuất khẩu và khối FDI, đồng thời thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân trong nước thông qua cải cách thể chế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, phát triển dịch vụ công số, và mở rộng thị trường nội địa.

Trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động, báo cáo Triển vọng Vĩ mô quý II/2025 của Công ty Cổ phần Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho rằng, nếu biết tận dụng lợi thế địa chính trị, kết hợp phản ứng chính sách kịp thời và cải cách sâu rộng, Việt Nam không chỉ trụ vững trước cơn sóng thuế quan mà còn mở ra cơ hội nâng cấp vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. Đây chính là thời điểm để Việt Nam không chỉ phản ứng, mà còn tái cấu trúc để bứt phá.

>> Cuộc đua tín dụng 2025: Ngân hàng yếu vốn sẽ bị bỏ lại phía sau?