Nam nhạc sĩ được mệnh danh 'Bậc tài danh thế kỷ', có bài hát mà hàng triệu người dân Việt Nam đều thuộc, vinh dự được Bác Hồ chọn làm Quốc ca
Ông là một nhạc sĩ rất mực tài hoa, để lại cho đời kho tàng các ca khúc cách mạng đi cùng năm tháng.
Nhắc tới những tên tuổi lớn trong nền âm nhạc cách mạng Việt Nam không thể không nhắc đến nhạc sĩ Văn Cao – “Bậc tài danh thế kỷ”, một nhạc sĩ tài hoa mà Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng gọi là “người nghệ sĩ xuất chúng”.
Người sáng tác những ca khúc đi cùng năm tháng
Nhạc sĩ Văn Caotên đầy đủ là Nguyễn Văn Cao, sinh năm 1923 trong một gia đình viên chức tại Hải Phòng. Năm 1943, ông tham gia hoạt động Việt Minh. Cũng từ đây, ông sáng tác âm nhạc, viết báo, làm thơ, vẽ tranh và là thành viên tích cực của Hội Văn hóa Cứu quốc, sau này tham gia Hội Văn nghệ Việt Nam, Hội Nhạc sĩ Việt Nam.
Trong suốt sự nghiệp, ông viết nhiều ca khúc đi cùng năm tháng: Ca ngợi Hồ Chủ tịch, Không quân Việt Nam, Bài ca chiến sĩ hải quân, Chiến sĩ Việt Nam, Tiến về Hà Nội, Trường ca Sông Lô, Bắc Sơn, Làng tôi, Vào hạ, Suối mơ, Cung đàn xưa… Trong đó, nổi bật và để lại dấu ấn sâu đậm nhất chính là Tiến quân ca.
Cuối năm 1944, giữa lúc nạn đói và khí thế cách mạng dâng cao, nhạc sĩ Văn Cao sáng tác Tiến quân ca tại căn gác nhỏ trên phố Nguyễn Thượng Hiền (Hà Nội). Ông từng kể lại trong cuốn hồi ký "Tại sao tôi viết Tiến quân ca" rằng, trong căn gác nhỏ, mỗi ngày ông đều nghe thấy những tiếng xe bò chở xác người chết đói, là những đêm mất ngủ vì gió mùa lùa vào từng khe cửa, tiếng đánh chửi nhau vì nghèo khổ, thiếu ăn. Cũng trong thời điểm đó, nam nhạc sĩ nhận được tin mẹ và các em đang đói, tiếng kêu cứu của họ vọng cả căn gác, cả giấc ngủ chiều hôm.
Trích hồi ký "Tại sao tôi viết Tiến quân ca" có đoạn: "Tôi chưa được cầm một khẩu súng, chưa được gia nhập đội vũ trang nào. Tôi chỉ đang làm một bài hát. Tôi chưa được biết chiến khu, chỉ biết những con đường phố Ga, đường Hàng Bông, đường Bờ Hồ theo thói quen tôi đi. Tôi chưa được gặp các chiến sĩ cách mạng của chúng ta, trong khóa quân chính đầu tiên ấy, và biết họ hát như thế nào. Ở đây đang nghĩ cách viết một bài hát thật giản dị, cho họ có thể hát được”.
Tất cả những điều ấy đã thôi thúc ông viết lên ca khúc Tiến quân ca:
"Đoàn quân Việt Nam đi,
Chung lòng cứu quốc
Bước chân rộn vang trên đường gập ghềnh xa...."
Tháng 10/1944, nhạc sĩ Văn Cao đưa bài hát cho đồng chí Vũ Quý – người đã trực tiếp giác ngộ ông vào Việt Minh. Sau khi nghe, ông Vũ Quý giao cho Văn Cao tự tay viết và khắc bản in đá. Vì thợ in không biết ghi nốt nhạc, ông phải trực tiếp xuống làng Bát Tràng, tự tay viết bản nhạc để in bí mật. Tháng 11/1944, Tiến quân ca lần đầu xuất hiện trên báo Độc Lập.
Từ hành khúc cách mạng đến Quốc ca Việt Nam
Ngày 13/8/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh duyệt chọn Tiến quân ca làm Quốc ca của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 17/8/1945, tại cuộc mít tinh lớn ở Nhà hát Lớn Hà Nội, giai điệu hào hùng ấy lần đầu vang lên trước hàng vạn quần chúng.
Ngày 19/8, trong khí thế Cách mạng Tháng Tám, bài hát lại ngân vang ở Quảng trường Nhà hát Lớn. Và đến ngày 2/9/1945, Tiến quân ca được cử hành trang trọng trong lễ Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, dưới sự chỉ huy của nhạc trưởng Đinh Ngọc Liên.
Năm 1946, Quốc hội khóa I chính thức quyết định chọn Tiến quân ca làm Quốc ca. Điều 3 Hiến pháp năm 1946 ghi rõ: “Quốc ca là bài Tiến quân ca”. Từ đó, giai điệu thiêng liêng này trở thành khúc ca chung của dân tộc, đồng hành cùng các thế hệ người Việt qua mọi chặng đường lịch sử.
Năm 1995, nhạc sĩ Văn Cao qua đời tại Hà Nội. Khi ông mất, Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết: “Chúng ta vô cùng nhớ tiếc người nghệ sĩ tài ba xuất chúng. Những tác phẩm của anh, đặc biệt là bài Quốc ca, những bài ca hùng tráng, những bản nhạc trữ tình, sẽ sống mãi với thời gian, với dân tộc, như một điểm sáng trong nền nghệ thuật Việt Nam”.
Với những cống hiến to lớn, ông được trao tặng nhiều giải thưởng, huân chương cao quý, trong đó có Giải thưởng Hồ Chí Minh trong đợt trao giải đầu tiên, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Độc lập hạng Ba,...
* Ảnh: Sưu tầm
* Bài viết tham khảo thông tin tại:
1. Sứ mệnh lịch sử của giai điệu hào hùng Tiến quân ca đăng trên báo Tin tức ngày 29/8/2021
2. Nhạc sĩ Văn Cao và sự ra đời bài Tiến quân ca đăng trên báo Nhân dân ngày 30/8/2022
